πίστη και επιστήμη

 

Ο 

Ο 

    Ο Άγιος Λουκάς, πρωτοπόρος χειρουργός και καθηγητής ιατρικής στη Σοβιετική Ένωση, διευκρίνισε ξεκάθαρα τις σχέσεις επιστήμης και πίστης. Αυτά τα δύο αποτελούν δύο διαφορετικούς «χώρους» της ανθρώπινης δραστηριότητας, που σκοπό έχουν να φωτίσουν το μυστήριο του κόσμου και της ζωής. Ο Άγιος Λουκάς, σπουδαίος επιστήμονας του 20^ου αιώνα, θεωρούσε, σύμφωνα άλλωστε με την ορθόδοξη θεολογία, ότι πίστη και επιστήμη ούτε αλληλοαποκλείονται, ούτε πρέπει να εισχωρεί η μία στον τόπο της άλλης. Η κάθε μία χρησιμοποιεί τη μέθοδο και τα εργαλεία της για το δικό της επιστητό αποκλειστικά και μόνο. Καμία σύγκρουση μεταξύ πίστης και επιστήμης δεν μπορεί να προκύψει αλλά και να δικαιολογηθεί, όταν αυτές εργάζονται στα όρια τους.

Η επιστήμη λοιπόν έχει σκοπό να γνωρίσει τον υλικό κόσμο που περιβάλλει τον άνθρωπο. Από την άλλη, η πίστη προσεγγίζει τα μεγάλα υπαρξιακά ερωτήματα του ανθρώπου. Η πρώτη ανακαλύπτει τον τρόπο της δημιουργίας απαντώντας στο ερώτημα πώς είναι φτιαγμένος ο κόσμος, η δεύτερη αποκαλύπτει το νόημα της δημιουργίας απαντώντας ποιος και γιατί δημιούργησε τον κόσμο. Έτσι φωτίζονται και οι δύο διαστάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης και του κόσμου (πνευματική και υλική) χωρίς ούτε να υπερτιμάται, ούτε να υποτιμάται καμία. Παράδειγμα: Το λουλούδι που χαρίζει κάποιος σε ένα αγαπημένο πρόσωπο αποτελεί ταυτόχρονα τόσο αντικείμενο επιστημονικής μελέτης, όσο και αντικείμενο το οποίο εκφράζει και συνοψίζει το νόημα μιας σχέσης. Στα κύτταρα και τους ιστούς του λουλουδιού ποτέ δεν θα ανιχνευθεί η αγάπη που περικλείει ως δώρο. Όργανο της πρώτης προσέγγισης είναι οι επιστημονικές μέθοδοι, όργανο της δεύτερης η καρδιά, με την έννοια του βάθους της ανθρώπινης ύπαρξης.

Η συνηθισμένη συζήτηση για το ποια αφήγηση της δημιουργίας του ανθρώπου -θεωρία της εξέλιξης ή η θεολογική- είναι η μόνη αληθής, σύμφωνα με τα παραπάνω αποτελεί ένα ψευδοδίλημμα για δύο λόγους. Πρώτον, επειδή η θεωρία της εξέλιξης εξηγεί τους μηχανισμούς (το πώς) της δημιουργίας, ενώ η δεύτερη έχει διαφορετικό σκοπό, δηλαδή να νοηματοδοτήσει, να προτείνει προοπτική στην πρώτη (ποιος/γιατί). Δεύτερον, διότι, και οι δύο προσεγγίσεις, με διαφορετική γλώσσα και για διαφορετικό σκοπό, τονίζουν την εξάρτηση και τον δεσμό του ανθρώπου με τον υλικό κόσμο (ο άνθρωπος είναι δημιουργημένος «από χώμα»). Έτσι ακούγεται πολύ φυσική η διαπίστωση του Μ. Βασιλείου, μόλις τον 4^ο μ.Χ. αιώνα, ότι «δεν μειώνεται ο θαυμασμός μας για τα έργα του Θεού, αν βρεθεί ο τρόπος με τον οποίο έγινε κάποιο από τα θαυμαστά αυτά έργα».