βασικά δόγματα Προτεσταντισμού και Αντιμεταρρύθμιση

Βασικά δόγματα του Προτεσταντισμού (οι πέντε αρχές):

Solus Christus: Μόνο ο Χριστός.

Οι Προτεστάντες χαρακτηρίζουν τα δόγματα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας σχετικά με τον Πάπα ως εκπρόσωπο του Χριστού επί της γης, την αρχή των αγαθών έργων, και την ιδέα για "αξιομισθίες αγίων" οι οποίες αποθηκεύονται και οι πιστοί μπορούν να επωφεληθούν από αυτές, ως άρνηση του ότι ο Χριστός είναι ο μόνος μεσολαβητής μεταξύ Θεού και ανθρώπων.

Sola scriptura: Μόνο η Γραφή.

Οι Προτεστάντες δέχονται ως μόνη αυθεντία την Αγία Γραφή, ταυτίζοντάς την με την Αποκάλυψη του Θεού. Πιστεύουν ότι οι διδασκαλίες της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας (και κατ' επέκταση της Ορθόδοξης) συσκοτίζουν τις διδασκαλίες της Αγίας Γραφής μπερδεύοντάς τις με την εκκλησιαστική ιστορία και δόγματα που προέκυψαν στη συνέχεια.

Sola fide: Μόνο η πίστη.

Οι Προτεστάντες πιστεύουν ότι η πίστη στον Χριστό μονάχα είναι αρκετή για την αιώνια σωτηρία, σε αντίθεση με τους Καθολικούς που θεωρούν ότι η πίστη χωρίς έργα είναι νεκρή, και θεωρούν ότι η διάπραξη καλών έργων επιβεβαιώνει την πίστη στον Χριστό και τη διδασκαλία Του.

Sola gratia: Μόνο η Χάρη.

Η Ρωμαιοκαθολική πίστη για τα μέσα της σωτηρίας θεωρείται από τους Προτεστάντες ως μείγμα εμπιστοσύνης στη Χάρη του Θεού και πεποίθηση στα οφέλη των καλών έργων που κάνει με αγάπη ο άνθρωπος από μόνος του. Οι Μεταρρυθμιστές πήραν τη θέση ότι η σωτηρία εξαρτάται αποκλειστικά από τα δώρα του Θεού, τα οποία διανέμει το Άγιο Πνεύμα σύμφωνα με το απολυτρωτικό έργο του Ιησού Χριστού.

Soli Deo gloria: Δόξα μόνο στο Θεό.

Η δόξα οφείλεται αποκλειστικά στο Θεό, αφού η σωτηρία οφείλεται αποκλειστικά στο δικό Του θέλημα και δράση - όχι μόνο στο δώρο της εξιλαστήριας θυσίας του Χριστού στο σταυρό, αλλά επίσης στο δώρο της πίστης σ' αυτή την εξιλέωση, η οποία δημιουργείται στην καρδιά του Χριστού από το Άγιο Πνεύμα. Οι μεταρρυθμιστές πίστευαν ότι τα ανθρώπινα όντα, οι Πάπες, ακόμα και οι άγιοι, δεν αξίζουν τη δόξα που τους αποδίδεται.

Άλλα βασικά δόγματα του Προτεσταντισμού είναι τα εξής:

• Η Αγία Γραφή μπορεί να ερμηνεύεται κατά συνείδηση.
• Η ιεροσύνη δεν είναι ιδιαίτερο μυστήριο, αλλά κάθε Χριστιανός είναι ιερέας.
• Ο γάμος είναι θεμιτός για τους λειτουργούς της εκκλησίας (πράγμα που ήδη ίσχυε από τα αρχαία χρόνια στην Ορθόδοξη Εκκλησία αλλά όχι στη Ρωμαιοκαθολική).
• Η Θεία Λειτουργία πρέπει να γίνεται, όχι στη λατινική γλώσσα, αλλά στις τοπικές, κατανοητές για τον απλό κόσμο, γλώσσες. (Άρνηση του καθολικού δόγματος για τις "τρεις ιερές γλώσσες". Η θέση αυτή συμπίπτει με τη θέση της Ορθόδοξης Εκκλησίας).
• Τα μοναδικά μυστήρια που είναι πραγματικά και ολοκληρωμένα είναι το Βάπτισμα και η Θεία Ευχαριστία.

Η Καθολική αρχή (που είναι κοινή με της Ορθόδοξης Εκκλησίας) δίδασκε την υπεροχή της Εκκλησίας επί της Γραφής, καθώς η Καινή Διαθήκη γράφτηκε για να υπηρετεί την Εκκλησία, η οποία κατά το 2ο μ.Χ. αιώνα, αποδέχτηκε ορισμένα κείμενα της Γραφής και απέρριψε άλλα καθώς συνέτασσε τον Κανόνας της Αγίας Γραφής. Σύμφωνα όμως με την κοινή παράδοση του Έρασμου και του Λούθηρου η Εκκλησία δεν είναι αλάθητη, ενώ πρέπει να είναι διάκονος του λόγου του Θεού, ο οποίος ταυτίζεται με την Αγία Γραφή και θεωρείται ότι υπήρξε πριν από την Εκκλησία και είναι το θεμέλιο της.

Έτσι, ο Λούθηρος με τον Ιωάννη Καλβίνο κήρυξαν ότι η ανθρωπότητα είναι αμαρτωλή και διεφθαρμένη και το χάσμα μεταξύ ανθρώπου και Θεού είναι πολύ μεγάλο για να υπερνικηθεί από ανθρώπινα έργα. Μόνο ο Θεός μπορεί να σώσει τον ενώ ούτε και ο πιο χαρισματικός δεν αξίζει μία θέση μεταξύ των εκλεκτών.»

Η αντίδραση της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας μετά την επικράτηση της Μεταρρύθμισης

Τα μέτρα που πήρε η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία για να αντιμετωπίσει τη Μεταρρύθμιση ονομάζονται Αντιμεταρρύθμιση. To κυριότερο από αυτά ήταν η σύγκληση της Συνόδου του Τριδέντο (Τρέντο της Βόρειας Ιταλίας). Oι εργασίες της έλαβαν χώρα σε τρεις περιόδους από το 1545 ως το 1563 μ.Χ. Με αυτή τη Σύνοδο προβλήθηκε η ρωμαιοκαθολική διδασκαλία σε αντιδιαστολή με την προτεσταντική και η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία αναγνώρισε ως δόγματα πολλές μέχρι τότε θεολογικές απόψεις. Ως απάντηση στους Προτεστάντες που απέρριψαν την Ιερή Παράδοση, τονίστηκε το ισόκυρο της Αγίας Γραφής και της Ιερής Παράδοσης. Η Σύνοδος επιβεβαίωσε ότι ο Πάπας συγκεντρώνει κάθε εξουσία και αυθεντία και ότι όλοι οι πιστοί τού οφείλουν υποταγή. Δέχτηκε το καθαρτήριο πυρ και τον αποκλεισμό των λαϊκών από το ποτήριο της Θείας Ευχαριστίας. Όρισε να δίνουν άφεση αμαρτιών μόνο οι κληρικοί, επιβάλλοντας ποινές, και επισημοποίησε τη χρήση των αγαλμάτων, εκτός από τις εικόνες μέσα στους ναούς.

Η Ιερά Εξέταση: Παράλληλα, επιχειρήθηκε η καταστολή των μεταρρυθμιστικών ιδεών με την αναδιοργάνωση της Ιεράς Εξέτασης, ενός μεσαιωνικού θεσμού που είχε πέσει σε αχρηστία. Οι ιεροεξεταστές, προκειμένου να κάμψουν το φρόνημα των μεταρρυθμιστών ή αιρετικών, κατά την άποψη της Καθολικής Εκκλησίας, μετέρχονταν κάθε μέσο, συμπεριλαμβανομένων παντός είδους βασανιστηρίων και της καύσης πάνω στην πυρά

Η λογοκρισία: Επειδή στη διάδοση των μεταρρυθμιστικών ιδεών η συμβολή του βιβλίου ήταν αποφασιστική, η Καθολική Εκκλησία ίδρυσε στη Ρώμη ένα Συμβούλιο Λογοκρισίας, με έργο να συντάσσει κατά διαστήματα έναν κατάλογο απαγορευμένων βιβλίων (Index Librorum Prohibitorum), όχι μόνο θεολογικών αλλά και φιλολογικών ή επιστημονικών, που κατά την άποψη της Εκκλησίας περιείχαν αιρετικές θέσεις.

 

πίστη και επιστήμη

 

Ο 

Ο 

    Ο Άγιος Λουκάς, πρωτοπόρος χειρουργός και καθηγητής ιατρικής στη Σοβιετική Ένωση, διευκρίνισε ξεκάθαρα τις σχέσεις επιστήμης και πίστης. Αυτά τα δύο αποτελούν δύο διαφορετικούς «χώρους» της ανθρώπινης δραστηριότητας, που σκοπό έχουν να φωτίσουν το μυστήριο του κόσμου και της ζωής. Ο Άγιος Λουκάς, σπουδαίος επιστήμονας του 20^ου αιώνα, θεωρούσε, σύμφωνα άλλωστε με την ορθόδοξη θεολογία, ότι πίστη και επιστήμη ούτε αλληλοαποκλείονται, ούτε πρέπει να εισχωρεί η μία στον τόπο της άλλης. Η κάθε μία χρησιμοποιεί τη μέθοδο και τα εργαλεία της για το δικό της επιστητό αποκλειστικά και μόνο. Καμία σύγκρουση μεταξύ πίστης και επιστήμης δεν μπορεί να προκύψει αλλά και να δικαιολογηθεί, όταν αυτές εργάζονται στα όρια τους.

Η επιστήμη λοιπόν έχει σκοπό να γνωρίσει τον υλικό κόσμο που περιβάλλει τον άνθρωπο. Από την άλλη, η πίστη προσεγγίζει τα μεγάλα υπαρξιακά ερωτήματα του ανθρώπου. Η πρώτη ανακαλύπτει τον τρόπο της δημιουργίας απαντώντας στο ερώτημα πώς είναι φτιαγμένος ο κόσμος, η δεύτερη αποκαλύπτει το νόημα της δημιουργίας απαντώντας ποιος και γιατί δημιούργησε τον κόσμο. Έτσι φωτίζονται και οι δύο διαστάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης και του κόσμου (πνευματική και υλική) χωρίς ούτε να υπερτιμάται, ούτε να υποτιμάται καμία. Παράδειγμα: Το λουλούδι που χαρίζει κάποιος σε ένα αγαπημένο πρόσωπο αποτελεί ταυτόχρονα τόσο αντικείμενο επιστημονικής μελέτης, όσο και αντικείμενο το οποίο εκφράζει και συνοψίζει το νόημα μιας σχέσης. Στα κύτταρα και τους ιστούς του λουλουδιού ποτέ δεν θα ανιχνευθεί η αγάπη που περικλείει ως δώρο. Όργανο της πρώτης προσέγγισης είναι οι επιστημονικές μέθοδοι, όργανο της δεύτερης η καρδιά, με την έννοια του βάθους της ανθρώπινης ύπαρξης.

Η συνηθισμένη συζήτηση για το ποια αφήγηση της δημιουργίας του ανθρώπου -θεωρία της εξέλιξης ή η θεολογική- είναι η μόνη αληθής, σύμφωνα με τα παραπάνω αποτελεί ένα ψευδοδίλημμα για δύο λόγους. Πρώτον, επειδή η θεωρία της εξέλιξης εξηγεί τους μηχανισμούς (το πώς) της δημιουργίας, ενώ η δεύτερη έχει διαφορετικό σκοπό, δηλαδή να νοηματοδοτήσει, να προτείνει προοπτική στην πρώτη (ποιος/γιατί). Δεύτερον, διότι, και οι δύο προσεγγίσεις, με διαφορετική γλώσσα και για διαφορετικό σκοπό, τονίζουν την εξάρτηση και τον δεσμό του ανθρώπου με τον υλικό κόσμο (ο άνθρωπος είναι δημιουργημένος «από χώμα»). Έτσι ακούγεται πολύ φυσική η διαπίστωση του Μ. Βασιλείου, μόλις τον 4^ο μ.Χ. αιώνα, ότι «δεν μειώνεται ο θαυμασμός μας για τα έργα του Θεού, αν βρεθεί ο τρόπος με τον οποίο έγινε κάποιο από τα θαυμαστά αυτά έργα».

 

η θεολογία της απελευθέρωσης

    Η θεολογία της απελευθέρωσης ή της επανάστασης εμφανίστηκε στη Ρωμαιοκαθολική εκκλησία της Λατινικής Αμερικής. Στις χώρες αυτές παρουσιάστηκαν κατά καιρούς δικτατορικά καθεστώτα, τα οποία επέβαλαν ανελευθερία και οδήγησαν σε φτώχια. Πολλοί κληρικοί και θεολόγοι της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας αγωνίστηκαν ενάντια στα καθεστώτα αυτά, με αποτέλεσμα να υποστούν διώξεις ή και θάνατο. Είναι αξιοσημείωτο ότι η επίσημη ηγεσία της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας στο Βατικανό αποκήρυξε αυτή τη δράση των μελών της, για πολιτικούς και διπλωματικούς λόγους. 

    
    Οι απόψεις των ρωμαιοκαθολικών που αγωνίστηκαν στο πλευρό του λαού τους ονομάστηκαν «θεολογία της απελευθέρωσης». Οι εκπρόσωποί της προβάλλουν έναν Θεό της δικαιοσύνης, που εμφανίζεται στην ανθρώπινη ιστορία ως ελευθερωτής των καταπιεσμένων και των φτωχών. Αυτό αποτελούσε πάγια αντίληψη για την Εκκλησία, που ήταν όμως ξεχασμένη στη Ρωμαιοκαθολική εκκλησία της Λατινικής Αμερικής. Βέβαια, η θεολογία αυτή, ξεκινώντας από την καθημερινή αθλιότητα της κοινωνικής πραγματικότητας, επιχειρεί μια ερμηνεία του Χριστού διαφορετική από αυτήν της παραδοσιακής Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας. 

 Θρησκευτικά Γ' Γυμνασίου, Στ. Καραχάλιας, Π. Μπράντη, Δ. Πασσάκος, Γ. Φίλιας

Γκουστάβο Γκουτιέρες

Πώς μπορούμε να μιλήσουμε για τον Θεό που αποκαλύπτεται ως αγάπη, όταν ζούμε μια πραγματικότητα που τη χαρακτηρίζει η αθλιότητα και η καταπίεση; […] Πώς να δεχθούμε ότι ο Θεός μας χαρίζει τη δωρεά της αγάπης και της δικαιοσύνης, όταν βλέπουμε τους ανθρώπους να υποφέρουν;

Όσκαρ Ρομέρο

Χαίρομαι, αδελφοί μου, που η εκκλησία μας καταδιώκεται ακριβώς για τη συστράτευσή της με τους φτωχούς και γιατί προσπαθεί να ενσαρκωθεί μέσα από το συμφέρον των φτωχών.

 

Καμίλο Τόρρες

Η βία προέρχεται από αυτόν που αφαιρεί την μπουκιά από το στόμα του φτωχού και όχι από αυτόν που αμύνεται να συντηρηθεί στη ζωή.

Χέλντερ Καμάρα

    Όταν δίνω τροφή στους φτωχούς, με λένε Άγιο. Όταν ρωτάω γιατί είναι φτωχοί, με λένε κομμουνιστή.

σύντομο αφιέρωμα στη ζωή του Καμίλο Τόρρες

  https://vimeo.com/280589834

όψεις της ρωμ/κής εκκλησίας ΙΙ

 

 Ένα θεμελιώδες γνώρισμα της πίστης τόσο του ρωμαιοκαθολικισμού όσο και του προτεσταντισμού είναι το δόγμα του απόλυτου προορισμού. Σύμφωνα με αυτό, η παντογνωσία του Θεού δεν προγνωρίζει απλώς τη σωτηρία ή την καταδίκη του κάθε ανθρώπου αλλά και την προκαθορίζει. Με άλλα λόγια ο Θεός προορίζει ποιοι θα σωθούν και ποιοι όχι. Οι εντολές Του πρέπει να εφαρμόζονται από όλους ανεξαρτήτως αν ο άνθρωπος θα σωθεί ή όχι, γιατί ο Θεός είναι πρωτίστως εξουσιαστής και δεν περιμένει τη συνεργασία του ανθρώπου αλλά επιβάλλει τον νόμο Του. Ο ιερός Αυγουστίνος, ο θεμελιωτής αυτού του δόγματος, αναφέρει «όλοι οι άνθρωποι από την φύση τους είναι αμαρτωλοί και ανεπίδεκτοι προόδου. Όμως, ο Θεός εκλέγει αιωνίως μερικούς από αυτούς, οι οποίοι τελικά ως εκλεκτοί του Θεού σώζονται, όχι κατά την δική τους αξία, αλλά κατά την ανεξερεύνητη βουλή του Θεού» .

Το 1233 ο πάπας Γρηγόριος ο Θ´ ιδρύει την Ιερά Εξέταση, ένα παπικό διακαστήριο στο οποίο δικάζονται με φρικτά βασανιστήρια όσοι πραγματικά ή όχι αντιτίθενται στη διδασκαλία της ρωμ/κής εκκλησίας. Μόνο ένας ιεροεξεταστής στην Ισπανία τον 15^ο αιώνα, ο περιβόητος Τορκουεμάδας, έστειλε σε 18 μήνες πάνω από εκατό χιλιάδες ανθρώπους στην πυρά και στην κρεμάλα! Μέσα σε διακόσια χρόνια, μόνο στην Ισπανία, καταδικάστηκαν σε φρικτό θάνατο δεκατέσσερα εκατομμύρια άνθρωποι!

η ικανοποίηση της θείας δικαιοσύνης στη ρωμ/κή εκκλησία

 

 Κατά τη ρωμαιοκαθολική θεολογία ο Θεός προσβλήθηκε σε υπέρμετρο βαθμό από την αμαρτία των πρωτοπλάστων. Ήταν τέτοια η προσβολή της τιμής Του, ώστε οποιαδήποτε προσπάθεια και πράξη του ανθρώπου, να ξεπληρώσει την προσβολή που προκάλεσε, θα ήταν μάταιη. Γι’αυτό ο Θεός Πατέρας αποστέλλει τον Υιό Του ως  αντάξιο θύμα μιας τέτοιας άπειρης προσβολής, για να σταυρωθεί και να πεθάνει. Με τον τρόπο αυτό έγινε η πληρωμή του ανυπολόγιστου χρέους, που όφειλε ο άνθρωπος στον Θεό. Συνεπώς ο Χριστός γίνεται άνθρωπος για να τιμωρηθεί, να πεθάνει και έτσι να ικανοποιήσει την τιμή του Πατέρα, που είχε προσβληθεί τόσο πολύ από τον άνθρωπο. Κατά τους Ρωμαιοκαθολικούς μάλιστα ο Θεός θα μπορούσε να συγχωρέσει και με άλλον τρόπο τους ανθρώπους αλλά η λογική επέβαλλε αυτόν τον τρόπο!

Κατά την ορθόδοξη θεολογία όμως ο Θεός γίνεται άνθρωπος όχι για να ξεπληρώσει κάποιο χρέος αλλά για να χαρίσει στον άνθρωπο την αιώνια ζωή, τη δική Του ζωή. Η  άπειρη αγάπη Του φτάνει μέχρι τον θάνατο όχι για να αυτοτιμωρηθεί για χάρη του ανθρώπου αλλά για να τον θεραπεύσει και να του χαρίσει και πάλι τη δυνατότητα της σχέσης μαζί Του.

Τεχνολογία με ανθρώπινο πρόσωπο

Δυο αρνήσεις και μια θέση έχει να προτείνει η χριστιανική ηθική στο σύγχρονο άνθρωπο που προβληματίζεται με την προηγμένη τεχνική:

 

1. Άρνηση της ρομαντικής απαισιοδοξίας. Η τεχνολογία δεν ευθύνεται για τις παρενέργειές της. Υπεύθυνος είναι ο άνθρωπος με την ηθική συμπεριφορά του, τη χρήση ή την κατάχρηση της τεχνικής. Ο πεσιμισμός (απαισιοδοξία) που βλέπει στην τεχνολογία μόνο τις αρνητικές της πλευρές, που τη θεωρεί σαν δηλητήριο, είναι επικίνδυνος κι απαράδεκτος. Δεν είναι δυνατόν να παραθεωρούνται οι ευεργετικές συνέπειες από τη χρήση της στην καθημερινή μας ζωή. Η "επιστροφή στη φύση" (ρομαντισμός), που πολλοί ευαγγελίζονται, θα σήμαινε επιστροφή στις άθλιες συνθήκες ζωής και οπισθοδρόμηση στη βαρβαρότητα. Η φύση, σαν ένας ζωντανός οργανισμός, είναι φιλική όταν της συμπεριφερόμαστε φιλικά, αλλά γίνεται εχθρική, όταν οι ενέργειές μας είναι εχθρικές απέναντι της.

2. Άρνηση της τεχνοκρατικής υπεραισιοδοξίας. Ο χριστιανός βλέπει την τεχνική πρόοδο και την ανάπτυξη των επιστημών ως εργαλείο για τη βελτίωση των συνθηκών της ζωής και μέσα στα περιορισμένα πλαίσια της ζωής αυτής. Το σημαντικό γι' αυτόν είναι η ποιότητα της ζωής και η πορεία προς τον προορισμό του, που είναι η πνευματική εξύψωση και η επιτυχία της θέωσής του. Δε θεοποιεί την τεχνολογική πρόοδο ούτε την απορρίπτει. Με βάση αυτήν την τοποθέτηση αντιλαμβάνεται την τεχνική πρόοδο σε συνάρτηση με την ηθική βελτίωση. Αλλιώτικα κινδυνεύουμε να καταλήξουμε στον κυνισμό, καθώς η τεχνολογία μπορεί να λειτουργεί σε βάρος των συνανθρώπων μας. Η υπεραισιοδοξία των τεχνοκρατών, ότι τάχα η τεχνολογία έχει πάντοτε μια λύση για κάθε πρόβλημα, είναι αφελής κι επικίνδυνη, δηλαδή απάνθρωπη, ιδίως μετά τη Χιροσίμα και το Τσερνομπίλ.

3. Πρόταση ρεαλιστικής αισιοδοξίας. Πέρα από τα δυο άκρα, το ρομαντισμό της απαισιοδοξίας και τον κυνισμό της υπεραισιοδοξίας, υπάρχει ο ρεαλισμός της αισιοδοξίας που προτείνει η Ορθοδοξία. Ναι στη χρήση της τεχνολογίας - όχι στην κατάχρησή της. Το κλειδί βρίσκεται στα χέρια μας και λέγεται ευθύνη. Η τεχνολογική πρόοδος μπορεί να αποβαίνει σωτήρια για τον άνθρωπο, όταν στηρίζεται στην ηθική ευθύνη του ανθρώπου. Όταν η χρήση της τεχνολογίας γίνεται με βάση την αγάπη, όταν αποβλέπει στο πραγματικό συμφέρον του ανθρώπου, τότε οι προοπτικές που διανοίγονται είναι αισιόδοξες. Ο Χριστιανός στέκεται κριτικά απέναντι στην τεχνολογία. Αντιλαμβάνεται ότι η τεχνολογία έχει μεγάλη δύναμη και επιδρά στη ζωή του διαμορφώνοντας σε μεγάλο βαθμό ακόμη και τη συμπεριφορά του. Δεν υπερεκτιμά τις δυνατότητές της, δεν τη θεοποιεί, αλλά ούτε και την απορρίπτει. Κρίνει ανάλογα με τη χρήση της και είτε αποδέχεται τα επιτεύγματά της είτε τα καταδικάζει. Η Εκκλησία δεν είναι αντίθετη προς την τεχνολογική ανάπτυξη, αλλά θέλει να δώσει στην τεχνολογία τη διάσταση που πρέπει να έχει. Η τεχνολογία οφείλει να λειτουργεί με ανθρώπινο πρόσωπο, για χάρη του ανθρώπου.

 

Μ. Μπέγζος – Θ. Παπαθανασίου, Θέματα χριστιανικής ηθικής Γ´ Λυκείου

τα μυστήρια στις ομολογίες της Δύσης

Το Χρίσμα στην Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία

Είναι γνωστό ότι στην Καθολική Εκκλησία, τα Μυστήρια της Θείας Ευχαριστίας (Πρώτη Κοινωνία) και του Χρίσματος, χορηγούνται στα παιδιά ηλικίας 7 και 8 ετών αντίστοιχα αφού έχει προηγηθεί σχετική προετοιμασία μέσω της Κατήχησης που παρακολουθούν καθ’ όλη τη διάρκεια του σχολικού έτους στα Κατηχητικά Κέντρα της Καθολικής Επισκοπής.

Η θεία ευχαριστία στη Ρωμαιοκαθολική εκκλησία

«[…] Η Θεία Ευχαριστία είναι το κατ’ εξοχήν μυστήριο ενότητας-κοινωνίας όλων των βαπτισμένων. Από την Θεία Ευχαριστία γεννιέται η Εκκλησία ως κοινωνία προσώπων. Σ’ αυτό το ιερό Μυστήριο έχουμε τη βαθιά εμπειρία ότι δεν ζούμε ως μεμονωμένα άτομα την πίστη μας, αλλά ως μέλη ενός σώματος, το οποίο ταυτόχρονα είναι Σώμα Χριστού και Εκκλησία.»

Τα μυστήρια στην Ευαγγελική εκκλησία

«Η Ευαγγελική Εκκλησία αναγνωρίζει και εφαρμόζει τις τελετές της Θείας Ευχαριστίας, του Γάμου και της Βάπτισης. Σε αυτές δεν προσδίδει την έννοια του μυστηρίου. Δεν θεωρεί, λοιπόν, ότι κάτι το "θαυματουργικό" λαμβάνει χώρα κατά την τέλεσή τους. Ούτε και τις βλέπει ως μέσα που τα διαχειρίζεται η Εκκλησία δια των οποίων διοχετεύεται η θεία χάρη για την σωτηρία των ανθρώπων. Επιπλέον για την Ιεροσύνη, το Ευχέλαιο, το Χρίσμα και την Εξομολόγηση αρνείται όχι μόνο τον ορισμό τους ως μυστήρια αλλά και την ίδια τη βασιμότητά τους σε σχέση πάντα με τα όσα διδάσκει η Αγία Γραφή.»

Η ιεροσύνη στις χριστιανικές ομολογίες

«Ιεροσύνη υπάρχει και στον υπόλοιπο χριστιανικό κόσμο. Έχει χάσει όμως την αποστολική και πατερική της σημασία, διότι χάθηκε ο μυστηριακός της χαρακτήρας ή συνταυτίστηκε με την κοσμική εξουσία. Στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, ο παπικός θεσμός έχει εισαγάγει την έννοια του υπερεπισκόπου (γενικός επίσκοπος= ο Πάπας), ενώ αρκετές διαφορές υπάρχουν στους άλλους βαθμούς της Ιεροσύνης. Στις προτεσταντικές Ομολογίες, έχει χαθεί σε μεγάλο βαθμό ο πνευματικός χαρακτήρας της Ιεροσύνης και η αποστολική διαδοχή. Οι κληρικοί θεωρούνται απλοί εντολοδόχοι της κοινότητας. Η Ορθόδοξη Εκκλησία μένει κι εδώ πιστή στην αρχαία χριστιανική παράδοση ως προς την κατανόηση της Ιεροσύνης.»

οι Πατέρες της Εκκλησίας και οι μετανάστες

    «Ήρθαν έτσι τα πράγματα, ώστε γύρω μας να αφθονούν οι γυμνοί και οι άστεγοι. Είναι πάμπολλοι οι πρόσφυγες που χτυπούνε τις πόρτες μας. Πάμπολλοι είναι και οι ξένοι και οι μετανάστες. Όπου κι αν κοιτάξεις, θα δεις χέρια απλωμένα σε ζητιανιά. Για σπίτι έχουν το ύπαιθρο. Κατάλυμα βρίσκουν στις στοές, τις παρόδους και τα ερημικότερα σημεία της αγοράς. Φωλιάζουν σε τρύπες, όπως οι νυχτοκόρακες κι οι κουκουβάγιες...»

(Γρηγορίου Νύσσης, Περί φιλοπτωχείας και ευποιΐας λογ. A', P.G. 46...).

    Τέτοιες μαρτυρίες της εκκλησιαστικής γραμματείας... εισπράττονται μάλλον ως εξαιρέσεις μέσα στο σημερινό καταιγισμό αμυντικού λόγου, ο οποίος βλέπει το μετανάστη πρωτίστως ως απειλή -είτε για τη φυλετική καθαρότητα, είτε για την εθνική συνοχή, είτε για την πολιτιστική ταυτότητα και τη θρησκευτική φυσιογνωμία μας. (...)

    Αυτά τα βιβλικά κριτήρια αναζητούν μέσα στην Ιστορία τη σάρκωσή τους σε κοινωνικό όραμα και πράξη. Ήδη τον 4ο αιώνα ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος αφενός ελεεινολόγησε την εμπορευματοποίηση της ανάγκης του άλλου και αφετέρου επισήμανε ότι συχνά η κοινωνική εξαθλίωση οδηγεί στη βία, πραγματικοί ένοχοι της οποίας είναι όσοι συντηρούν την κοινωνική αδικία κι ας παριστάνουν τους καλούς χριστιανούς.

('Ιωάννου Χρυσοστόμου, P.G. 51,97)...

    Στην ιδία πνευματική τροχιά και ό Γρηγόριος Νύσσης προτείνει... ως λύση στο πρόβλημα των μεταναστών την ισοκατανομή των αγαθών, σα να έχει μπρος στα μάτια του την ανισορροπία μεταξύ καπιταλιστικής ευημερίας αφενός και τριτοκοσμικής εξαθλίωσης αφετέρου...

(Γρηγορίου Νύσσης, Περί φιλοπτωχείας, P.G. 46,457)...

ο Χριστός ως ξένος

    Χριστός είναι Υιός Θεού, Θεός και αυτός πού ξενιτεύεται από τούς ουρανούς του για να κατέλθει στη γη ωσάν σε ξένο τόπο...

    Εργάτης, λοιπόν, σε ξένο τόπο (Ίω. 5,17). Μα και εκεί ένας διαρκής μετανάστης υπήρξε:

    Από την Παναγία συνελήφθη στη Ναζαρέτ, γεννήθηκε στη Βηθλεέμ, φυγαδεύτηκε στην Αίγυπτο, ανατράφηκε στη Ναζαρέτ, έζησε σε ασταμάτητη μετακίνηση... Μήπως δεν το ‘πε ό ίδιος; «Οι αλεπούδες έχουν καταφύγιο, και τα πουλιά έχουν φωλιές. Ό Υιός όμως τού Ανθρώπου δεν έχει πού να γείρει το κεφάλι»

(Ματθ. 8,20)

    Ό παράξενος Θεός μου ταύτισε τον εαυτό του μαζί τους. «Ήμουνα ξένος... Όποιος περιθάλπει έναν απ’ αυτούς τούς άσημους αδελφούς μου, περιθάλπει εμένα»

(Ματθ. 25, 31-46)

    Ό Θεός μου «πήρε μορφή δούλου κι έγινε άνθρωπος» (Φιλ. 2,7), διότι «δεν ήρθε για να τον υπηρετήσουν, αλλά για να υπηρετήσει και να προσφέρει τη ζωή του»

(Ματθ. 20,28)

    Τό ’πε ο ίδιος· στάλθηκα για να «αναγγείλω το χαρμόσυνο μήνυμα στους φτωχούς, να θεραπεύσω τούς τσακισμένους ψυχικά, στους αιχμαλώτους να κηρύξω λευτεριά και στους τυφλούς ότι θα βρουν το φως τους· να φέρω λευτεριά στους τσακισμένους...» (Λουκ. 4,18-19)...

    Το προανάκρουσμα αυτής της ταύτισης Θεού και ξένου το βρίσκουμε ήδη στην Παλαιά Διαθήκη...

    «Αν κάποιος ξένος έρθει να μείνει μαζί σας στη χώρα σας, μην τον εκμεταλλευτείτε. Να του φέρεστε όπως σ’ έναν συμπατριώτη σας. Να τον αγαπάτε σαν τον εαυτό σας, γιατί κι εσείς ξένοι ήσασταν στην Αίγυπτο»

(Λευιτ. 19,33-34)...  

ινδοϊσμός - αντιπαλότητα ανάμεσα στις κάστες

Τα δύο είδη των καστών

Στις ινδική κοινωνία οι κάστες διαιρούνται σε εκείνες που βασίζονται στην κοινωνική τάξη γνωστές ως Βάρνα και εκείνες που βασίζονται στην γέννηση και αναφέρονται στα οικογενειακά επαγγέλματα, που είναι γνωστές ως Τζατί. Ωστόσο, και οι δεύτερες συνδέονται με τις κοινωνικές τάξεις.

Οι υπάρχουσες κάστες είναι αποτέλεσμα των κοινωνικών αλλαγών που ξεκίνησαν στα μέσα του 19ου αιώνα και ενισχύθηκαν από την βρετανική αποικιοκρατία που είχε δώσει ορισμένα προνόμια σε συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες.

Βάρνα

Η λέξη Βάρνα σημαίνει χρώμα. Το σύστημα βασίζεται στην αρχαία ινδουιστική φιλοσοφία και κατηγοριοποιεί τους Ινδούς σε 4 βασικές κοινωνικές τάξεις.

◦Οι Βραχμάνοι που είναι οι κληρικοί ή δάσκαλοι με καθήκοντα την ανάγνωση και τη διδασκαλία των ιερών βιβλίων.

◦Οι Ξατρίγιας που είναι οι άρχοντες και οι πολεμιστές.

◦Οι Βαϊσίγιας που είναι οι τεχνίτες και οι καλλιτέχνες

◦Οι Σούντρα που είναι εργάτες και οι υπάλληλοι

Οι άνθρωποι που έχουν γεννηθεί έξω από κάθε κάστα αποκαλούνται Ανέγγιχτοι «Νταλίτ». Είναι εκείνοι που ζουν στο κοινωνικό περιθώριο.

Τζατί

Κάποιοι κοινωνιολόγοι θεωρούν ότι η διαφοροποίηση με γνώμονα το επάγγελμα οδήγησε στη δημιουργία μικρότερων καστών.

Η λέξη Τζατί σημαίνει γέννηση. Σε αυτές τις κάστες η κοινωνική ανέλιξη είναι εφικτή, αν και υπήρχαν αυστηρά μέτρα όπως οι οικογενειακοί περιορισμοί στην αρχαία Ινδία, που δύσκολα κανείς μπορούσε να ξεπεράσει. Ανάλογα με την κοινωνική εξέλιξη διαμορφώθηκαν και οι κάστες Τζατί. Στην εποχή προ της ανεξαρτησία οι φτωχοί μπορούσαν να ανελιχθούν μόνο στις κάστες Τζατί και όχι από στις Βάρνα.

Ποια είναι η επίδραση του συστήματος των καστών

Το σύστημα των καστών καθορίζει την αλληλεπίδραση μεταξύ των μελών της κοινωνίας, σε ότι αφορά τις διαφορετικές θέσεις που καταλαμβάνουν στην κοινωνική ιεραρχία. Ωστόσο υπάρχουν περιορισμοί.

Κοινωνικοί δεσμοί: Οι ανώτερες κάστες δεν μπορούσαν να έχουν επαφή με τις χαμηλότερες.

Γεωγραφικοί διαχωρισμοί: Οι ανώτερες κάστες ζουν στα αστικά κέντρα, οι χαμηλότερες ζουν στην περιφέρεια.

Οι πλούσιες και ανώτερες ομάδες εκμεταλλεύονται τις φτωχές.

Η Ινδία έχει βιώνει συχνά το φαινόμενο της κοινωνικής βίας που συνδέεται με τις κάστες. Σύμφωνα με έκθεση του ΟΗΕ υπήρξαν περισσότερες από 31.000 πράξεις βίας με θύματα Νταλίτ, ανθρώπους που βρίσκονται στο κοινωνικό περιθώριο το 1996.

Οι κάστες στη σύγχρονη Ινδία

Το Σύνταγμα της χώρας προβλέπει πως οι διακρίσεις που στρέφονται ενάντια στις χαμηλές κάστες είναι παράνομες. Μετά την ανεξαρτησία της Ινδίας υπήρξαν αρκετές κινήσεις από την κυβέρνηση προκειμένου να καταρριφθούν οι διακρίσεις μεταξύ των καστών. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται κάποια προνόμια που δόθηκαν σε χαμηλότερες κάστες και αφορούν θέσεις εργασίας στο δημόσιο και την πρόσβαση στην εκπαίδευση για ανθρώπους που ανήκουν σε χαμηλότερες κάστες. Οι χαμηλότερες κάστες διαχωρίζονται με βάση τις αποκαλούμενες «Κάστες Εντός Προγράμματος», τις «Φυλές Εντός Προγράμματος» και τις «Υπόλοιπες Χαμηλές Τάξεις» που μπορεί να βρίσκονται σε ελαφρά καλύτερη θέση από τις προηγούμενες δύο, ωστόσο είναι ακόμα φτωχές. Οι πιο αδύναμοι αδύναμοι ευνοούνται αλλά η χορήγηση των προνομίων προκαλεί και κινητοποιήσεις προκειμένου οι κάστες να διατηρήσουν τα προνόμια που έχουν ή να διεκδικήσουν νέα.

Το Κοινοβούλιο προστατεύει τα δικαιώματα των "Ανέγγιχτων"

Οι ντάλιτ ή "Ανέγγιχτοι" πέφτουν θύματα διακρίσεων παντός είδους

Δεν τους επιτρέπεται να φορούν παπούτσια ή να περιμένουν σε στάση λεωφορείου. Δεν μπορούν να λάβουν αλληλογραφία στο σπίτι τους. Δέχονται επιθέσεις και προσβολές. Τα παιδιά τους κάθονται χώρια από τους συμμαθητές τους στο σχολείο. Ο λόγος για τα 167 εκατομμύρια ντάλιτ που ζουν στην Ινδία, τη μεγαλύτερη δημοκρατία στον κόσμο. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε πρόσφατα ψήφισμα για την προστασία των δικαιωμάτων αυτών των ανθρώπων.

Κάθε ώρα ένας στους δύο ντάλιτ δέχεται επίθεση. Κάθε μέρα τρεις γυναίκες πέφτουν θύματα βιασμού. Κάθε ώρα 13 ντάλιτ δολοφονούνται.

Ποιοι είναι όμως οι "Ανέγγιχτοι";

Περίπου 167 εκατομμύρια άνθρωποι στην Ινδία γεννήθηκαν έξω από το ινδουιστικό σύστημα των τεσσάρων βάρνα, το σύστημα των καστών που είναι ένα από τα αρχαιότερα συστήματα κοινωνικής ιεράρχησης στον κόσμο. Τους ονομάζουν "Ανέγγιχτους", παρόλο που οι ίδιοι προτιμούν τη λέξη ντάλιτ, που σημαίνει "θρυμματισμένοι άνθρωποι".

Οι κάστες σήμερα στην Ινδία είναι τέσσερις: οι ιερείς, οι πολεμιστές, οι επιχειρηματίες και οι εργάτες που υποστηρίζουν τις εργασίες των υπόλοιπων τριών καστών.

3000 χρόνια πόνου για τους ντάλιτ

Αν κάποιος ντάλιτ αγγίξει κάποιον από ανώτερη κάστα, ο τελευταίος πιστεύει ότι έχει μολυνθεί και υπόκειται σε μια σειρά τελετουργίες προκειμένου να εξαγνιστεί. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι ντάλιτ να πέφτουν θύματα κοινωνικού αποκλεισμού, εκμετάλλευσης, βίας και αδικίας. Οι ντάλιτ έχουν επίσης περιορισμένη πρόσβαση σε εδάφη, στην εργασία, την εκπαίδευση και την ιατρική περίθαλψη.

Αν και νομικώς το 1950 καταργήθηκε το σύστημα των καστών στην Ινδία και υπάρχουν μερικά ινδουιστικά σχολεία στα οποία δεν παρουσιάζονται διακρίσεις, η μεγαλύτερη δημοκρατία στον κόσμο δεν έχει καταφέρει μέχρι σήμερα, 3000 χρόνια μετά, να διασφαλίσει τα θεμελιώδη δικαιώματα των ντάλιτ και να προστατεύσει τον πληθυσμό της.

Διασπάσεις στον σύγχρονο Ιουδαϊσμό

Διασπάσεις στον σύγχρονο Ιουδαϊσμό

Σαμαρείτες

Ο κατευθείαν δρόμος μεταξύ Ιουδαίας και Γαλιλαίας περνούσε μέσα στη Σαμάρεια, βόρεια της Ιουδαίας. Και όμως κανένας Ιουδαίος ή Γαλιλαίος δεν έπαιρνε ποτέ το δρόμο αυτό.

Οι Σαμαρείτες δεν ήταν γνήσιοι Ισραηλίτες, αλλά λαός μεικτός από Εβραίους και ξένους. Μετά τις καταστροφές του βασιλείου του Ισραήλ—πρώτα στα 722 και αργότερα πάλι στα 587 π.Χ.— και την αιχμαλωσία των Εβραίων στη Βαβυλώνα, οι βασιλείς της Ασσυρίας, για να συνοικίσουν πάλι την ερημωμένη χώρα της Σαμάρειας, επέτρεψαν σε πολλούς Εβραίους να επιστρέψουν στον τόπο τους, κι έστειλαν από τη Μεσοποταμία μετοίκους, που ανακατώθηκαν με τα λείψανα των Εβραίων που είχαν μείνει στη Σαμάρεια.

Από το ανακάτωμα αυτό των διαφόρων φυλών, όσο και από τη μακρινή τους διαμονή στη Βαβυλώνα, οι Σαμαρείτες είχαν χάσει πολλή από την αποκλειστικότητα των άλλων Εβραίων, και είχαν φέρει στον τόπο τους συνήθειες ξένες, που ερέθιζαν και εξόργιζαν τους ομόθρησκούς των. Όλες οι άλλες φυλές της Παλαιστίνης τους περιφρονούσαν και τους μισούσαν τόσο, ώστε Ιουδαίοι και Γαλιλαίοι, πηγαίνοντας οι μεν στους δε, προτιμούσαν να κάνουν μεγάλο αλλόγυρο και να περάσουν από την Περαία, πέρα από τον Ιορδάνη, παρά να διαβούν από τη Σαμάρεια.

Άλλωστε, το μίσος αυτό κρατούσε από μακρύτερα ακόμα, από το σχίσμα που, κατά το 975 π.Χ., χώρισε τις δέκα φυλές του Ισραήλ και χάλασε την ενότητα του βασιλείου του Δαυίδ.

Και όμως, με όλες τις ξένες επιδρομές, η αρχική θρησκεία του Μωυσή, η καθαρή Ιουδαϊκή μονοθεΐα, είχε επικρατήσει αγνή στους Σαμαρείτες, οι οποίοι όμως εκτός από τα βιβλία του Μωυσή (την Πεντάτευχο) δεν εδέχουνταν άλλα ιερά βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης. Γι' αυτό οι άλλοι Εβραίοι δεν τους αναγνώριζαν για δικούς τους, δεν τους δέχουνταν ως ομόφυλους και ομόθρησκους· με αποστροφή τους έλεγαν Σαμαρείτες και Χουθαίους, και τους περιφρονούσαν τόσο, που ούτε νερό δεν καταδέχουνταν να πάρουν από Σαμαρείτη, ούτε να του μιλήσουν, ακόμα λιγότερο να του ζητήσουν τίποτε.

— Ψωμί παρμένο από Σαμαρείτη γίνεται χοίρος, έλεγαν οι Ιουδαίοι, στους οποίους η θρησκεία απαγόρευε το χοιρινό κρέας.

Η μεγαλύτερη βρισιά για ένα Ιουδαίο ήταν να τον πεις Σαμαρείτη. Ιουδαίος ή Γαλιλαίος που είχε σχετισθεί με Σαμαρείτη θεωρούνταν μολυσμένος, και έπρεπε να καθαριστεί με νηστείες και προσευχές πριν επιστρέψει στους συντοπίτες του. Η περιφρόνηση των Φαρισαίων για τους Σαμαρείτες πήγαινε ως πέρα από το θάνατο· ενώ αυτοί πίστευαν στην ανάσταση, την αρνούνταν για τους Σαμαρείτες, τόσο τους θεωρούσαν καταραμένους από το Θεό.

Όταν στα 516 π.Χ. ξαναχτίστηκε ο ναός της Ιερουσαλήμ, που τον είχαν καταστρέψει οι Βαβυλώνιοι στα 887, οι Σαμαρείτες θέλησαν και αυτοί να συνδράμουν αλλά οι Ιουδαίοι με φθόνο και περιφρόνηση τους αρνήθηκαν το δικαίωμα αυτό. Οι Σαμαρείτες δεν το ξέχασαν, και, δυο αιώνες αργότερα, με την άδεια του Αλεξάνδρου του Μεγάλου, έχτισαν και αυτοί έναν ιερό ναό απάνω στο βουνό Γαριζίν.

Αυτό θεωρήθηκε ιεροσυλία από τους Ιουδαίους, που εννοούσαν να υπάρχει ένας και μόνον ιερός ναός, ο ναός του Σολομώντος στην Ιερουσαλήμ, και το μίσος τους αύξησε ακόμα περισσότερο.

Στα 128 π.Χ. καταστράφηκε ο ναός του Γαριζίν από το βασιλέα των Ιουδαίων, τον Ιωάννη τον Τρκανό, από το γένος των Μακκαβαίων. Αλλά οι Σαμαρείτες εξακολουθούσαν να θεωρούν τα ερείπιά του βωμό της θρησκείας τους, και το Γαριζίν έμεινε ιερό βουνό.

Ο Ιησούς, που δε συμμερίζουνταν καθόλου το αδικαιολόγητο μίσος των συντοπιτών του για τους Σαμαρείτες, από τη βόρεια Ιουδαία όπου βρίσκουνταν, τράβηξε κατά τη Γαλιλαία, περνώντας από τη Σαμάρεια.

Φιλελεύθεροι και Ορθόδοξοι στον σύγχρονο Ιουδαϊσμό

Η ποικιλία των νέων δογμάτων (Συντηρητικοί, Φιλελεύθεροι και Μεταρρυθμιστές) ξεκίνησε μόλις τον 19ο αι. Ο Ορθόδοξος Ιουδαϊσμός δεν αποδέχτηκε ποτέ τα νέα δόγματα σαν νόμιμες εκφράσεις του Ιουδαϊσμού, ωστόσο δεν διέθετε την ισχύ να ενισχύσει την απόρριψή τους.

Ο Ορθόδοξος Ιουδαϊσμός για τη γυναίκα

Αν ένας άντρας και μια γυναίκα πνίγονται σ’ ένα ποτάμι, πρώτα θα σώσουν τον άντρα - 'ο οποίος είναι υποχρεωμένος να εκτελεί περισσότερες εντολές' - ενώ 'η σοφία μιας γυναίκας βρίσκεται μόνο στη βελόνα'. Μάλιστα, 'τα λόγια της Τορά είναι προτιμότερο να καούν παρά να δοθούν στις γυναίκες'.

[…]Ένας άντρας πρέπει καθημερινά να λέει τρεις ευχαριστίες κατά τη διάρκεια της πρωινής προσευχής: Να ευχαριστεί τον Θεό που δεν τον έκανε αλλόθρησκο, που δεν τον έκανε γυναίκα και που δεν τον έκανε αδαή. Εξάλλου, δεν είναι σωστό να μιλά κανείς πολύ σε μια γυναίκα αφού "όλες οι συζητήσεις της δεν είναι παρά λόγια μοιχείας" και όποιος της μιλά για πολύ "βλάπτει τον εαυτό του και θα καταλήξει να κληρονομήσει την κόλαση". Και ας μη μιλήσουμε καν για την τύχη που περιμένει κάποιον "που κοιτά έστω και το μικρό δάχτυλο μιας γυναίκας". Οι εξτρεμιστές που φτύνουν γυναίκες και αυτοαποκαλούνται Sikarikim έμαθαν το μάθημά τους και το έμαθαν καλά: Ένας άντρας καλά θα έκανε να μην αφήνει τη σύζυγό του να βγαίνει έξω, στο δρόμο, και να περιορίζει τις εξόδους της "στη μία ή τις δύο φορές το μήνα, ανάλογα με τις ανάγκες, δεδομένου ότι μια γυναίκα δεν έχει καμία ομορφιά εκτός αν κάθεται στη γωνιά του σπιτιού της". Επειδή μέσα στο σπίτι - πολύ βαθιά μέσα - την περιμένει η ένδοξη τιμή της: "Κάθε γυναίκα πλένει το πρόσωπο και τα πόδια του συζύγου της, τον σερβίρει, του ετοιμάζει το κρεβάτι και στέκεται και τον υπηρετεί. Και κάθε γυναίκα που αποφεύγει να εκτελέσει οποιοδήποτε απ’ αυτά τα καθήκοντά της  - εξαναγκάζεται στην εκτέλεσή τους". Κάποιοι συνιστούν τον εξαναγκασμό της με το μαστίγιο ή με την ασιτία "μέχρις ότου να ενδώσει". Και περιττό να πούμε ότι είναι στη διάθεση του συζύγου της κάθε φορά που εκείνος καταλαμβάνεται από την επιθυμία "να ικανοποιήσει τις παρορμήσεις του μαζί της". Και αν συνεχίσει να επαναστατεί, έχει πάντα το δικαίωμα "να τη χωρίσει χωρίς τη συγκατάθεσή της".

βασικά δόγματα Προτεσταντισμού

οι πέντε αρχές:

Solus Christus: Μόνο ο Χριστός.

Οι Προτεστάντες χαρακτηρίζουν τα δόγματα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας σχετικά με τον Πάπα ως εκπρόσωπο του Χριστού επί της γης, την αρχή των αγαθών έργων, και την ιδέα για "αξιομισθίες αγίων" οι οποίες αποθηκεύονται και οι πιστοί μπορούν να επωφεληθούν από αυτές, ως άρνηση του ότι ο Χριστός είναι ο μόνος μεσολαβητής μεταξύ Θεού και ανθρώπων.

Sola scriptura: Μόνο η Γραφή.

Οι Προτεστάντες δέχονται ως μόνη αυθεντία την Αγία Γραφή, ταυτίζοντάς την με την Αποκάλυψη του Θεού. Πιστεύουν ότι οι διδασκαλίες της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας (και κατ' επέκταση, της Ορθόδοξης)[1] συσκοτίζουν τις διδασκαλίες της Αγίας Γραφής μπερδεύοντάς τις με την εκκλησιαστική ιστορία και δόγματα που προέκυψαν στη συνέχεια.

Sola fide: Μόνο η πίστη.

Οι Προτεστάντες πιστεύουν ότι η πίστη στον Χριστό μονάχα είναι αρκετή για την αιώνια σωτηρία, σε αντίθεση με τους Καθολικούς που θεωρούν ότι η πίστη χωρίς έργα είναι νεκρή, και θεωρούν ότι η διάπραξη καλών έργων επιβεβαιώνει την πίστη στον Χριστό και τη διδασκαλία Του.

Sola gratia: Μόνο η Χάρη.

Η Ρωμαιοκαθολική πίστη για τα μέσα της σωτηρίας θεωρείται από τους Προτεστάντες ως μείγμα εμπιστοσύνης στη Χάρη του Θεού και πεποίθηση στα οφέλη των καλών έργων που κάνει με αγάπη ο άνθρωπος από μόνος του. Οι Μεταρρυθμιστές πήραν τη θέση ότι η σωτηρία εξαρτάται αποκλειστικά από τα δώρα του Θεού, τα οποία διανέμει το Άγιο Πνεύμα σύμφωνα με το απολυτρωτικό έργο του Ιησού Χριστού.

Soli Deo gloria: Δόξα μόνο στο Θεό.

Η δόξα οφείλεται αποκλειστικά στο Θεό, αφού η σωτηρία οφείλεται αποκλειστικά στο δικό Του θέλημα και δράση - όχι μόνο στο δώρο της εξιλαστήριας θυσίας του Χριστού στο σταυρό, αλλά επίσης στο δώρο της πίστης σ' αυτή την εξιλέωση, η οποία δημιουργείται στην καρδιά του Χριστού από το Άγιο Πνεύμα. Οι μεταρρυθμιστές πίστευαν ότι τα ανθρώπινα όντα, οι Πάπες, ακόμα και οι άγιοι, δεν αξίζουν τη δόξα που τους αποδίδεται.

Άλλα βασικά δόγματα του Προτεσταντισμού είναι τα εξής:

Η Αγία Γραφή μπορεί να ερμηνεύεται κατά συνείδηση.

Η ιεροσύνη δεν είναι ιδιαίτερο μυστήριο, αλλά κάθε Χριστιανός είναι ιερέας.

Ο γάμος είναι θεμιτός για τους λειτουργούς της εκκλησίας (πράγμα που ήδη ίσχυε από τα αρχαία χρόνια στην Ορθόδοξη Εκκλησία αλλά όχι στη Ρωμαιοκαθολική).

Η Θεία Λειτουργία πρέπει να γίνεται, όχι στη λατινική γλώσσα, αλλά στις τοπικές, κατανοητές για τον απλό κόσμο, γλώσσες. (Άρνηση του καθολικού δόγματος για τις "τρεις ιερές γλώσσες". Η θέση αυτή συμπίπτει με τη θέση της Ορθόδοξης Εκκλησίας).

Τα μοναδικά μυστήρια που είναι πραγματικά και ολοκληρωμένα είναι το Βάπτισμα και η Θεία Ευχαριστία.

Η Καθολική αρχή (που είναι κοινή με της Ορθόδοξης Εκκλησίας) δίδασκε την υπεροχή της Εκκλησίας επί της Γραφής, καθώς η Καινή Διαθήκη γράφτηκε για να υπηρετεί την Εκκλησία, η οποία κατά το 2ο μ.Χ. αιώνα, αποδέχτηκε ορισμένα κείμενα της Γραφής και απέρριψε άλλα καθώς συνέτασσε τον Κανόνας της Αγίας Γραφής. Σύμφωνα όμως με την κοινή παράδοση του Έρασμου και του Λούθηρου η Εκκλησία δεν είναι αλάθητη, ενώ πρέπει να είναι διάκονος του λόγου του Θεού, ο οποίος ταυτίζεται με την Αγία Γραφή και θεωρείται ότι υπήρξε πριν από την Εκκλησία και είναι το θεμέλιο της.

Έτσι, ο Λούθηρος με τον Ιωάννη Καλβίνο κήρυξαν ότι η ανθρωπότητα είναι αμαρτωλή και διεφθαρμένη και το χάσμα μεταξύ ανθρώπου και Θεού είναι πολύ μεγάλο για να υπερνικηθεί από ανθρώπινα έργα. Μόνο ο Θεός μπορεί να σώσει τον ενώ ούτε και ο πιο χαρισματικός δεν αξίζει μία θέση μεταξύ των εκλεκτών.»

Η αντίδραση της ρωμ/κής εκκλησίας μετά τη Μεταρρύθμιση

Τα μέτρα που πήρε η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία για να αντιμετωπίσει τη Μεταρρύθμιση ονομάζονται Αντιμεταρρύθμιση. To κυριότερο από αυτά ήταν η σύγκληση της Συνόδου του Τριδέντο (Τρέντο της Βόρειας Ιταλίας). Oι εργασίες της έλαβαν χώρα σε τρεις περιόδους από το 1545 ως το 1563 μ.Χ. Με αυτή τη Σύνοδο προβλήθηκε η ρωμαιοκαθολική διδασκαλία σε αντιδιαστολή με την προτεσταντική και η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία αναγνώρισε ως δόγματα πολλές μέχρι τότε θεολογικές απόψεις. Ως απάντηση στους Προτεστάντες που απέρριψαν την Ιερή Παράδοση, τονίστηκε το ισόκυρο της Αγίας Γραφής και της Ιερής Παράδοσης. Η Σύνοδος επιβεβαίωσε ότι ο Πάπας συγκεντρώνει κάθε εξουσία και αυθεντία και ότι όλοι οι πιστοί τού οφείλουν υποταγή. Δέχτηκε το καθαρτήριο πυρ και τον αποκλεισμό των λαϊκών από το ποτήριο της Θείας Ευχαριστίας. Όρισε να δίνουν άφεση αμαρτιών μόνο οι κληρικοί, επιβάλλοντας ποινές, και επισημοποίησε τη χρήση των αγαλμάτων, εκτός από τις εικόνες μέσα στους ναούς.

Η Ιερά Εξέταση: Παράλληλα, επιχειρήθηκε η καταστολή των μεταρρυθμιστικών ιδεών με την αναδιοργάνωση της Ιεράς Εξέτασης, ενός μεσαιωνικού θεσμού που είχε πέσει σε αχρηστία. Οι ιεροεξεταστές, προκειμένου να κάμψουν το φρόνημα των μεταρρυθμιστών ή αιρετικών, κατά την άποψη της Καθολικής Εκκλησίας, μετέρχονταν κάθε μέσο, συμπεριλαμβανομένων παντός είδους βασανιστηρίων και της καύσης πάνω στην πυρά

Η λογοκρισία: Επειδή στη διάδοση των μεταρρυθμιστικών ιδεών η συμβολή του βιβλίου ήταν αποφασιστική, η Καθολική Εκκλησία ίδρυσε στη Ρώμη ένα Συμβούλιο Λογοκρισίας, με έργο να συντάσσει κατά διαστήματα έναν κατάλογο απαγορευμένων βιβλίων (Index Librorum Prohibitorum), όχι μόνο θεολογικών αλλά και φιλολογικών ή επιστημονικών, που κατά την άποψη της Εκκλησίας περιείχαν αιρετικές θέσεις.

η συνάντηση ελληνισμού-χριστιανισμού

γλώσσα 

Χάρη στις κατακτήσεις του Μ. Αλεξάνδρου, τη δημιουργία των ελληνιστικών βασιλείων και τη διασπορά των κέντρων του ελληνισμού στα βάθη της Ασίας, η κοινή ελληνιστική γλώσσα  έγινε το κοινό γλωσσικό όργανο ολόκληρης της τότε  οικουμένης. Μιλώντας για ελληνιστική κοινή ή αλεξανδρινή κοινή ή απλά κοινή εννοούμε τη γραπτή και κυρίως προφορική γλώσσα όλων των Ελλήνων από τον θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου (323 π.Χ.) έως τη μεταφορά της πρωτεύουσας του ρωμαϊκού κράτους στην Κωνσταντινούπολη (330 μ.Χ.) ή, σύμφωνα με άλλους, έως την εποχή του Ιουστινιανού (6^ος αι.). 

Η απέραντη Ανατολή γνώρισε τη χριστιανική θρησκεία μέσω της κυρίαρχης ελληνικής γλώσσας. Το ίδιο συνέβη και στη Δύση. Άλλωστε, τα ίδια τα κείμενα της Αγίας Γραφής είναι κατά βάση ελληνιστικά κείμενα, στα οποία βέβαια έχουν εισχωρήσει σημιτικά χαρακτηριστικά. Η ανάγκη υπεράσπισης της νέας θρησκείας έναντι των λογίων εθνικών, έργο που είχαν αναλάβει οι Απολογητές, οδήγησε στη χρήση μιας γλώσσας υψηλότερης με φιλοσοφική επιχειρηματολογία προκειμένου να πεισθούν οι μορφωμένοι. Αυτή ήταν η κλασική αττικίζουσα. Στη διάρκεια του 4^ου και 5^ου αι. την κοινή και ανεπιτήδευτη ελληνιστική γλώσσα διαδέχεται ένας εμφανής αττικισμός που επιχειρεί να προσδώσει στον χριστιανικό λόγο την αίγλη του αρχαίου ελληνικού. Επίσης, τα διάφορα θεολογικά ζητήματα που προκύπτουν αυτή την εποχή οδηγούν στη δημιουργία ενός υψηλού θεολογικού λόγου. Συμπερασματικά, η ελληνική χριστιανική γραμματεία χρησιμοποίησε τόσο την δημώδη ελληνιστική όσο και την αττικίζουσα γλώσσα με την ίδια άνεση και ευκολία.

ζωγραφική

Η περιοχή του Φαγιούμ είναι μια κοιλάδα πλούσια σε βλάστηση, 60 χιλ. νότια του Καΐρου, στη δυτική όχθη του Νείλου. Εκεί βρέθηκε μεγάλος αριθμός έγχρωμων πορτρέτων, όπως και σε άλλες περιοχές της Αιγύπτου, αλλά η περιοχή του Φαγιούμ έδωσε το όνομά της σε όλα. Πρόκειται για νεκρικά πορτρέτα, που τα περισσότερα είναι ζωγραφισμένα εκ του φυσικού, όταν βρισκόταν στη ζωή και μάλιστα αφού προηγουμένως έκανε τη σχετική προετοιμασία (χτενίσματα, κόμμωση, κοσμήματα, ένδυση) για να στηθεί μπροστά στον ζωγράφο και να αποθανατιστεί στην καλύτερή του ώρα. (Μερικά είναι ζωγραφισμένα μετά θάνατο, κατά τη διάρκεια της ταρίχευσης, η οποία κρατούσε 70 μέρες). Φρόντιζαν το πορτρέτο τους να γίνει όσο ήταν σε νεαρή κυρίως ηλικία, στη συνέχεια έμπαινε σε κάδρο και στόλιζε κάποιο δωμάτιο του σπιτιού τους. Όταν πέθαιναν, κατά τη φάση της ταρίχευσης, το τοποθετούσαν στο ύψος του προσώπου της μούμιας.

Τα πορτρέτα του Φαγιούμ καλύπτουν το χρονικό διάστημα των τριών πρώτων μεταχριστιανικών αιώνων, είναι μικρών διαστάσεων (περίπου 0,30 Χ 0,20 εκ.) και ζωγραφίζονταν πάνω σε ξύλινες επιφάνειες ή σε λινό ύφασμα.

Η ειδοποιός διαφορά ανάμεσα στα πορτρέτα του Φαγιούμ και στις κηρόχυτες εικόνες του Σινά είναι ότι τα πρώτα χρησιμοποιούν μοντέλο, ενώ οι εικόνες ακολουθούν την παράδοση και διαμορφώνουν την τυπολογία που θα σεβαστούν όλοι οι καλλιτέχνες στους μετέπειτα αιώνες. Η εικόνα, ως λατρευτικό αντικείμενο, είναι καλλιτεχνικό προϊόν προσευχής, υπηρετεί τη λατρεία, εκφράζει την πίστη και ερμηνεύει το δόγμα.

Αξιομνημόνευτη είναι η απάντηση του Ευσεβίου Καισαρείας στον Καρπιανό, όταν ο τελευταίος τον ρώτησε "πώς και με ποια θέματα πρέπει να διακοσμήσει ένα ναό”. Ο Ευσέβιος του απάντησε πως η εντοίχια διακόσμηση των χριστιανικών δογμάτων πρέπει να είναι έτσι ώστε ο πιστός να μπορεί να την διαβάζει και να διδάσκεται από αυτή.

πολιτιστική δημιουργία του Ισλάμ

Το Ισλάμ ανέπτυξε έναν εξαιρετικά δημιουργικό πολιτισμό. Η Βαγδάτη από τον 9^ο αι. έως και την πτώση της (1258) αναδείχθηκε σε ένα υψηλής ποιότητας πνευματικό κέντρο.

Οι μουσουλμάνοι έμαθαν ήδη από τον 8^ο αι. το μυστικό της κατασκευής του χαρτιού και σύντομα ανέπτυξαν βιοτεχνίες έκδοσης βιβλίων, όρος που διευκόλυνε τη διάδοση της γνώσης. Γρήγορα άρχισαν να ιδρύονται δημόσιες και ιδιωτικές βιβλιοθήκες στις μεγάλες πόλεις και στα κεντρικά τεμένη. Στη Βαγδάτη ο «Οίκος της Σοφίας» που ιδρύθηκε το 830, διέθετε δημόσια βιβλιοθήκη, μεγάλο μεταφραστικό τμήμα και αστεροσκοπείο.

Το πρώτο στάδιο της πολιτιστικής ανάπτυξης υπήρξε η προσοικείωση της ελληνικής φιλοσοφίας και επιστημονικής παραγωγής. Μεταφράστηκαν στην αραβική εκτός από φιλοσοφικά έργα και τα περισσότερα ελληνικά έργα ιατρικής, μαθηματικών και φυσικής. Οι μουσουλμάνοι διανοούμενοι μελέτησαν και επεξεργάστηκαν τα επιτεύγματα και άλλων πολιτισμένων λαών (Περσών, Ινδών). Η υιοθέτηση του μηδενός και των δεκαδικών αριθμών από την ινδική μαθηματική σκέψη κατέστησε δυνατή τη μεγάλη εξέλιξη των μαθηματικών. Οι Άραβες θεμελίωσαν την άλγεβρα, την αναλυτική γεωμετρία και τη σφαιρική τριγωνομετρία. Συνέβαλαν αποφασιστικά στην πρόοδο της αστρονομίας και δημιούργησαν ειδικά όργανα για μελέτη των ουρανίων σωμάτων και φαινομένων.

Μουσουλμάνοι επιστήμονες ανέπτυξαν τη γεωγραφία και τη χαρτογραφία. Εργάστηκαν παραγωγικά στην περιοχή της οπτικής, εισήγαγαν το εκκρεμές και ανακάλυψαν διάφορες χημικές ουσίες, όπως το νιτρικό και θειϊκό οξύ.  Δημιούργησαν σπουδαίες ιατρικές σχολές και νοσοκομεία (το περίφημο της Δαμασκού).

Παράλληλα με τις θετικές επιστήμες αναπτύχθηκαν και διάφοροι κλάδοι της φιλολογίας με έργα γλωσσολογικά, γραμματικά, ιστορικά, ως και λεξικά, εγκυκλοπαίδειες και διάφορες ανθολογίες. Η ποίηση άκμασε εξαιρετικά στην Περσία και στους κύκλους των σούφι.

Η μεγάλη αντίθεση του Κορανίου προς την ειδωλολατρία επηρέασε σοβαρά τη μουσουλμανική τέχνη ωθώντας την στην καλλιέργεια μιας ειδικής αισθητικής δυναμικών και αρμονικών σχημάτων και γραμμών. Πρόκειται για μια τάση που δέσποσε τόσο στη διακοσμητική γων χώρων, όσο και στην ταπητουργία που καλλιεργήθηκε με εξαιρετική ευαισθησία και δεξιοτεχνία.

Κέντρο της ισλαμικής τέχνης υπήρξαν τα τεμένη. Σε κάθε εποχή και χώρα οι μουσουλμάνοι ηγεμόνες φρόντιζαν για την ανέγερση μεγαλοπρεπών κτιρίων για την κοινή προσευχή. Η μουσουλμανική αρχιτεκτονική οφείλει πολλά στη βυζαντινή παράδοση. Στον εσωτερικό ωστόσο διάκοσμο ανέπτυξε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά με την καλλιέργεια της καλλιγραφίας και των αραβουργημάτων, τα οποία έφτασαν σε καλλιτεχνικά ύψη. Ένα από τα παλιότερα και περιφημότερα μουλμανικά ιερά είναι το τέμενος του Ομάρ (ή τέμενος του Βράχου) στην Ιερουσαλήμ που σχεδιάστηκε από Έλληνα αρχιτέκτονα, θεμελιώθηκε το  687 και συμπληρώθηκε το 691. Επίσης εξαίσιο είναι και το τέμενος της Κόρδοβας, που ανεγέρθηκε τον 8^ο αι.

Εκτός από τα αρχιτεκτονικά έργα, τη διακοσμητική χώρων, τη ζωγραφική και τη γλυπτική (κυρίως ανάγλυφα), εξαιρετικά δημιουργήματα έδωσε το Ισλάμ και στις περιοχές της υφαντουργίας, της μεταλλουργίας, της κεραμεικής, της υαλουργίας, της ξυλογλυπτικής, της βιβλιοδεσίας, της σμαλτοτεχνίας. Επώνυμοι και ανώνυμοι καλλιτέχνες εξαιρετικά εμπνευσμένοι πρόσφεραν ό,τι καλύτερο διέθεταν για να τιμήσουν την απόλυτη ωραιότητα και να διευκολύνουν την ανάταση των πιστών στις σφαίρες του Θείου.

Όσο κι αν τα συστατικά του ισλαμικού πολιτισμού προέρχονται από διάφορες κατευθύνσεις, έχουν συνδυάσει αρμονικά σε μια ενότητα και έχουν αναπτυχθεί με σφρίγος και ιδιοφυΐα. Όλη αυτή η σύνθεση, η συνοχή και η δημιουργική της ορμή φέρει τη σφραγίδα του Ισλάμ και πάλλεται από τους κραδασμούς του πιστεύω του.

από την εκκλησία του Δήμου στην Εκκλησία του Χριστού

Η πρώτη κοινότητα των μαθητών του Χριστού εμφανίζεται στην ιστορία με το όνομα εκκλησία. Με τη λέξη αυτή δηλώνει την ταυτότητά της και την αλήθεια της.

Εκκλησία (από το ρήμα εκ-καλώ) σημαίνει τη σύναξη που είναι αποτέλεσμα μιας κλήσης – πρόσκλησης. Είναι συναγωγή – συνάθροιση κεκλημένων. Οι πρώτοι μαθητές του Χριστού έχουν τη συνείδηση ότι είναι «κλητοί» - καλεσμένοι από αυτόν σε μια συνάθροιση ενότητας, σε μια εκκλησία. Όχι πιστοί μιας καινούργιας «θρησκείας», ούτε οπαδοί μιας καινούργιας ιδεολογίας ή κοινωνικής διδαχής. Αυτό που τους ενώνει δεν είναι η αποδοχή κάποιων θεωρητικών «αρχών» ή «αξιών», αλλά η αποδοχή της κλήσης που αλλάζει ριζικά τη ζωή τους […] Ζουν ως εκκλησία, ως ενιαίο σώμα ζωής, κοινωνούν τη ζωή ως «αδελφοί» -όπως τα αδέλφια που αντλούν την ύπαρξή τους από την ίδια μήτρα- είναι «μέλη» ενός οργανικού ζωντανού «σώματος».

Η πρώτη ήδη έκφραση οργανώσεως της Εκκλησίας στα Ιεροσόλυμα μετά την Ανάληψη του Ιησού Χριστού γίνεται με βάση τα ελληνικά πρότυπα. Η εκλογή του Ματθία στη θέση του Ιούδα ως δωδέκατου αποστόλου γίνεται με κλήρωση κατά τον ίδιο τρόπο που προβλέπει το αθηναϊκό πολίτευμα, όπως το παραδίδει ο Αριστοτέλης: από έναν αριθμό υποψηφίων (Ιούστος και Ματθίας) εκλέγεται με κλήρο ο ένας. Αυτό ονομαζόταν στην ελληνική πολιτική ζωή «κλήρωσις εκ προκρίτων» […]

Και πρώτα μια γρήγορη εξέταση της σημασίας του όρου «εκκλησία», τον οποίο διάλεξε ο Χριστιανισμός για να δηλώσει την ιστορική υπόστασή του, υπενθυμίζει και πάλι την πολιτική ζωή των Ελλήνων. Η λέξη «εκκλησία», τόσο γνωστή στην αρχαία ελληνική γραμματεία, σημαίνει την επίσημη και κατά τακτά διαστήματα συνέλευση των πολιτών μιας πόλεως, για να λάβουν σοβαρές αποφάσεις. Με την έννοια αυτή χρησιμοποιείται ο όρος εκκλησία πολλές φορές στην Παλαιά και στην Καινή Διαθήκη […] Η γενική που συνοδεύει τη λέξη εκκλησία: «εκκλησία του Θεού» ή «εκκλησία του Χριστού» δηλώνει ότι η πηγή του δικαίου στην περίπτωση αυτή δεν είναι ο δήμος, η ίδια δηλαδή η εκκλησία, αλλά ο Θεός […] Όλες λοιπόν οι εξουσίες προέρχονται από εκεί και όχι από τον λαό […] Έτσι οι πρώτοι χριστιανοί πίστευαν ότι το «πολίτευμά» τους –το δίκαιο δηλαδή που τους δίνει υπόσταση και ταυτότητα με δικαιώματα και καθήκοντα στη ζωή τους- δεν βρίσκεται στον κόσμο αυτό: «ημών γαρ το πολίτευμα εν ουρανοίς υπάρχει». 

κάποτε σε ένα χωριό...

"Κάποτε σ' ένα χωριό ζούσαν δυο χωριανοι, που ήταν και πολύ φίλοι. Πάνω στην κουβέντα μια φορά, είπαν και συμφώνησαν, όταν πεθάνουν, να προσπαθήσουν, απ' όπου κι αν βρίσκονταν, να ανταμώσουν.

Πέθαναν κάποτε ο ένας μετά τον άλλον, κι ό ένας βρέθηκε στην Κόλαση, κ ό άλλος στον Παράδεισο. Και σ' ένα Ψυχοσάββατο, έτυχε να τους κάνουν και τους δύο μνημόσυνο την ίδια μέρα. Έχουν να πουν πως, όταν γίνονται μνημόσυνα, οι ψυχές αλαφρώνουν τόσο πολύ, που βγαίνουν απ' όπου κι αν βρίσκονται, κι ανταμώνουν με όποιους φίλους είχαν στη ζωή. Έτσι αντάμωσαν και οι δυό φίλοι καθώς βγήκαν ό ένας απ' τον Παράδεισο, κι ο άλλος απ' την Κόλαση.

- Πώς περνάτε εκεί στην Κόλαση; ρωτάει τον φίλο του αυτός, που ήταν στον παράδεισο.

- Πολύ άσχημα.. Ολημερίς κι ολονυχτίς τρωγόμαστε και βριζόμαστε.

- Και τί διαφορές έχετε τώρα;

- Να, ο καθένας μας πιστεύει ότι είναι καλός, και ότι όλοι οι άλλοι είναι κακοί.

- Και ο Θεός ποιά θέση παίρνει; ξαναρωτάει ο πρώτος.

- Ο Θεός μας συγχωρεί όλους, και λέει πως είμαστε καλοί, ανοίγει μάλιστα και την πόρτα της Κόλασης, για να βγούμε έξω...

- Κι εσείς τί κάνετε; ρωτάει με πολλή απορία ο πρώτος.

- Εμείς βαστάμε την πόρτα, να μη βγει κανένας έξω, γιατί δεν αντέχουμε την κοροϊδία να γλιτώνουν οι κακοί την Κόλαση..

- Κοίταξε φίλε μου πόσο μοιάζουμε με σας ... λέει τότε ο πρώτος. Μόνο που εμείς πιστεύουμε ο καθένας μας ότι ο ίδιος είναι κακός και ότι όλοι οι άλλοι είναι καλοί.. Κι ο Θεός μας λέει το ίδιο, όπως και σε σας: πως όλοι είμαστε καλοί! και χαιρόμαστε όλοι...

- Και με την πόρτα τί κάνετε; ξαναρωτάει ο δέυτερος.

- Εμείς βαστάμε την πόρτα ανοιχτή, για να μπαίνουν οι φουκαράδες, που βασανίστηκαν στον απάνω κόσμο.

- Κι άν μπει και κανένας κακός;... ρωτάει ο δεύτερος.

- Έ, και τί μας νοιάζει;! Μήπως κι εμείς δεν είμαστε κακοί; απαντάει ο πρώτος.

- Κοίταξε φίλε μου, λέει τότε αναστενάζοντας ο δεύτερος, πόσο χαζός ήμουνα. Δεν μου κοψε καθόλου να έρθω κι εγώ στον παράδεισο!... Και πώς βρέθηκα στην Κόλαση δεν το κατάλαβα..

- Δεν το κατάλαβες, του λέει τότε ο πρώτος, γιατί δεν υπάρχει καμία Κόλαση.. Έτσι λένε τον τόπο σας, για να του δώσουν ένα όνομα..

- Και τότε τί είναι;;!

- Είναι ο μαζωμός αυτών, που δεν πιστέυουν στο Θεό. Κι επειδή έχετε κακία ο ένας στον άλλον, γι' αυτό κάνετε τον τόπο σας Κόλαση...

Και μ' αυτά, τελείωσε το Ψυχοσάββατο, και γύρισαν οι δυο φίλοι ο καθένας στον τόπο του..."