πολιτιστική δημιουργία του Ισλάμ

Το Ισλάμ ανέπτυξε έναν εξαιρετικά δημιουργικό πολιτισμό. Η Βαγδάτη από τον 9^ο αι. έως και την πτώση της (1258) αναδείχθηκε σε ένα υψηλής ποιότητας πνευματικό κέντρο.

Οι μουσουλμάνοι έμαθαν ήδη από τον 8^ο αι. το μυστικό της κατασκευής του χαρτιού και σύντομα ανέπτυξαν βιοτεχνίες έκδοσης βιβλίων, όρος που διευκόλυνε τη διάδοση της γνώσης. Γρήγορα άρχισαν να ιδρύονται δημόσιες και ιδιωτικές βιβλιοθήκες στις μεγάλες πόλεις και στα κεντρικά τεμένη. Στη Βαγδάτη ο «Οίκος της Σοφίας» που ιδρύθηκε το 830, διέθετε δημόσια βιβλιοθήκη, μεγάλο μεταφραστικό τμήμα και αστεροσκοπείο.

Το πρώτο στάδιο της πολιτιστικής ανάπτυξης υπήρξε η προσοικείωση της ελληνικής φιλοσοφίας και επιστημονικής παραγωγής. Μεταφράστηκαν στην αραβική εκτός από φιλοσοφικά έργα και τα περισσότερα ελληνικά έργα ιατρικής, μαθηματικών και φυσικής. Οι μουσουλμάνοι διανοούμενοι μελέτησαν και επεξεργάστηκαν τα επιτεύγματα και άλλων πολιτισμένων λαών (Περσών, Ινδών). Η υιοθέτηση του μηδενός και των δεκαδικών αριθμών από την ινδική μαθηματική σκέψη κατέστησε δυνατή τη μεγάλη εξέλιξη των μαθηματικών. Οι Άραβες θεμελίωσαν την άλγεβρα, την αναλυτική γεωμετρία και τη σφαιρική τριγωνομετρία. Συνέβαλαν αποφασιστικά στην πρόοδο της αστρονομίας και δημιούργησαν ειδικά όργανα για μελέτη των ουρανίων σωμάτων και φαινομένων.

Μουσουλμάνοι επιστήμονες ανέπτυξαν τη γεωγραφία και τη χαρτογραφία. Εργάστηκαν παραγωγικά στην περιοχή της οπτικής, εισήγαγαν το εκκρεμές και ανακάλυψαν διάφορες χημικές ουσίες, όπως το νιτρικό και θειϊκό οξύ.  Δημιούργησαν σπουδαίες ιατρικές σχολές και νοσοκομεία (το περίφημο της Δαμασκού).

Παράλληλα με τις θετικές επιστήμες αναπτύχθηκαν και διάφοροι κλάδοι της φιλολογίας με έργα γλωσσολογικά, γραμματικά, ιστορικά, ως και λεξικά, εγκυκλοπαίδειες και διάφορες ανθολογίες. Η ποίηση άκμασε εξαιρετικά στην Περσία και στους κύκλους των σούφι.

Η μεγάλη αντίθεση του Κορανίου προς την ειδωλολατρία επηρέασε σοβαρά τη μουσουλμανική τέχνη ωθώντας την στην καλλιέργεια μιας ειδικής αισθητικής δυναμικών και αρμονικών σχημάτων και γραμμών. Πρόκειται για μια τάση που δέσποσε τόσο στη διακοσμητική γων χώρων, όσο και στην ταπητουργία που καλλιεργήθηκε με εξαιρετική ευαισθησία και δεξιοτεχνία.

Κέντρο της ισλαμικής τέχνης υπήρξαν τα τεμένη. Σε κάθε εποχή και χώρα οι μουσουλμάνοι ηγεμόνες φρόντιζαν για την ανέγερση μεγαλοπρεπών κτιρίων για την κοινή προσευχή. Η μουσουλμανική αρχιτεκτονική οφείλει πολλά στη βυζαντινή παράδοση. Στον εσωτερικό ωστόσο διάκοσμο ανέπτυξε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά με την καλλιέργεια της καλλιγραφίας και των αραβουργημάτων, τα οποία έφτασαν σε καλλιτεχνικά ύψη. Ένα από τα παλιότερα και περιφημότερα μουλμανικά ιερά είναι το τέμενος του Ομάρ (ή τέμενος του Βράχου) στην Ιερουσαλήμ που σχεδιάστηκε από Έλληνα αρχιτέκτονα, θεμελιώθηκε το  687 και συμπληρώθηκε το 691. Επίσης εξαίσιο είναι και το τέμενος της Κόρδοβας, που ανεγέρθηκε τον 8^ο αι.

Εκτός από τα αρχιτεκτονικά έργα, τη διακοσμητική χώρων, τη ζωγραφική και τη γλυπτική (κυρίως ανάγλυφα), εξαιρετικά δημιουργήματα έδωσε το Ισλάμ και στις περιοχές της υφαντουργίας, της μεταλλουργίας, της κεραμεικής, της υαλουργίας, της ξυλογλυπτικής, της βιβλιοδεσίας, της σμαλτοτεχνίας. Επώνυμοι και ανώνυμοι καλλιτέχνες εξαιρετικά εμπνευσμένοι πρόσφεραν ό,τι καλύτερο διέθεταν για να τιμήσουν την απόλυτη ωραιότητα και να διευκολύνουν την ανάταση των πιστών στις σφαίρες του Θείου.

Όσο κι αν τα συστατικά του ισλαμικού πολιτισμού προέρχονται από διάφορες κατευθύνσεις, έχουν συνδυάσει αρμονικά σε μια ενότητα και έχουν αναπτυχθεί με σφρίγος και ιδιοφυΐα. Όλη αυτή η σύνθεση, η συνοχή και η δημιουργική της ορμή φέρει τη σφραγίδα του Ισλάμ και πάλλεται από τους κραδασμούς του πιστεύω του.