οι ναοί της νέας θρησκείας

ΙΙ. Η Εκκλησία ανοίγεται και εξαπλώνεται

ΤΑΞΗ: Α΄ Γυμνασίου

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ:  Μεγαλώνουμε και αλλάζουμε

ΒΑΣΙΚΟ ΘΕΜΑ: ΙΙ.  Η Εκκλησία ανοίγεται και εξαπλώνεται

iii.  Οι ναοί της νέας θρησκείας: Από τις κατακόμβες και τα οικήματα στην ανέγερση μεγαλόπρεπων βασιλικών

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟ ΥΛΙΚΟ

Οι Κατακόμβες

Οι πρώτοι χριστιανοί έθαβαν τους νεκρούς τους στα δημόσια νεκροταφεία. Από τα μέσα του 2ου μ.Χ. αι. υπήρχε η δυνατότητα για την υπόγεια ταφή των νεκρών χριστιανών στις κατακόμβες, υπόγειους δηλαδή τόπους ταφής νεκρών.  Οι κατακόμβες ήταν υπόγειες σήραγγες σε μορφή λαβύρινθου, που μπορούσαν να φτάνουν σε μήκος πολλών χιλιομέτρων. Στους πορώδεις τοίχους των διαδρόμων είχαν δημιουργηθεί ορθογώνια κοιλώματα για την τοποθέτηση των νεκρών. Επίσης, υπήρχαν μεγαλύτερα κοιλώματα με καμάρα στο πάνω μέρος ή και ολόκληρα δωμάτια που χρησίμευαν ως οικογενειακοί τάφοι, διακοσμημένοι με τοιχογραφίες. Στη διάρκεια των διωγμών και καθώς ο Χριστιανισμός αντιμετωπιζόταν σαν μια παράνομη δεισιδαιμονία, οι χριστιανοί άρχισαν να καταφεύγουν στις κατακόμβες (επειδή ως τόποι ταφής θεωρούνταν ιεροί και απαραβίαστοι) για να  συγκεντρώνονται, να θάβουν τους μάρτυρες, να τελούν τη Θεία Ευχαριστία και να ακούν το κήρυγμα. Στις κατακόμβες, οι πρώτοι χριστιανοί καλλιτέχνες άρχισαν να δημιουργούν απεικονίσεις επιδιώκοντας να εκφράσουν την πίστη τους και όχι απλώς να διακοσμήσουν τους υπόγειους τάφους. Σε πρώτη φάση  χρησιμοποιούν συμβολικά θέματα και αλληγορίες που συγκαλύπτουν τις ιδέες της διωκόμενης θρησκείας. Τέτοια σύμβολα είναι ο ιχθύς, το παγώνι, το περιστέρι, η άγκυρα, η ναυς, το Α και το Ω, το πτηνό φοίνικας, ο Ορφέας, η δεόμενη ψυχή. Στη συνέχεια, έχουμε και θέματα από την Παλαιά Διαθήκη (οι πρωτόπλαστοι, ο Νώε, η θυσία του Αβραάμ, οι τρεις παίδες εν καμίνω, ο προφήτης Ιωνάς στη θάλασσα κ.ά.) καθώς και από την Καινή Διαθήκη (ο καλός ποιμένας, ο αμνός, η προσκύνηση των Μάγων, ο εν Κανά γάμος κ.ά.).  Καθώς οι καλλιτέχνες ενδιαφέρονταν για άλλα πράγματα πέρα από την εγκόσμια ομορφιά, τα απλά και ελλειπτικά έργα τους χαρακτηρίζονται από ελευθερία  και δίνουν την αίσθηση ενός κόσμου όπου δεν υπάρχει θάνατος.  

       Στη Ρώμη έχουν ανακαλυφθεί περισσότερες από 60 κατακόμβες. Στην Ελλάδα, σπουδαίες είναι οι κατακόμβες της Μήλου.

Χώροι Λατρείας μέχρι το Διάταγμα των Μεδιολάνων (313 μ. Χ.)

Οι διωκόμενοι χριστιανοί έπρεπε να βρουν ειδικούς χώρους συγκέντρωσης. Αρχικά συγκεντρώνονταν στις ιδιωτικές κατοικίες των πλουσιότερων. Από το τέλος του 2ου αιώνα έχουμε κτίρια που κατασκευάζονται για αυτό το σκοπό. Ονομάζονται ευκτήριοι οίκοι,εκκλησίες, οίκοι Θεού και οίκοι Κυρίου.

Η παλαιότερη μορφή οίκου-εκκλησίας που έχει ανακαλυφθεί βρίσκεται στην  ελληνιστική πόλη Δούρα Ευρωπό που βρίσκεται στη Συρία, στη δεξιά όχθη του ποταμού Ευφράτη.  Η κατασκευή αυτού του οίκου-εκκλησίας τοποθετείται γύρω στο 230 μ.Χ.  Περιλαμβάνει ένα μεγάλο χώρο για το κήρυγμα και τις αγάπες και ένα μικρότερο βαπτιστήριο. Οι τοιχογραφίες απεικονίζουν τον Καλό Ποιμένα, τη Θεραπεία του Παραλυτικού και τον Χριστό με τον Πέτρο να περπατούν στην Θάλασσα. 

Εργασία στην τάξη

Συλλογικός ρόλος:  Αφού χωριστείτε σε ομάδες, προετοιμάστε το ρόλο σας. Μία ομάδα υποδύεται χριστιανούς που καταφεύγουν στις κατακόμβες, ενώ μια άλλη ομάδα χριστιανούς που επισκέπτονται έναν λαμπρό ναό που κτίστηκε από τον Μ. Κωνσταντίνο (π.χ. Αγίων Αποστόλων).

Στη συνέχεια, συζητήστε τα συναισθήματα και τις διαθέσεις τόσο των προσώπων που υποδυθήκατε όσο και αυτά των προσώπων της άλλης ομάδας.