το πρόβλημα του κακού β´

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

εκπαιδευτικός: Ανδρέας Βιτούλας

ειδικότητα: ΠΕ01

Γνωστικό αντικείμενο: Θρησκευτικά

Διδακτική ενότητα: Το πρόβλημα του κακού στο σημερινό κόσμο

Τάξη: Γ´ Γυμνασίου

2^η διδακτική ώρα

 Α. Μετά την ανάγνωση του κειμένου της Γένεσης συμπληρώστε τους παρακάτω πίνακες με σύντομες απαντήσεις:

Ποιο είναι το πρόβλημα;
Ποιος συμμετέχει;
Πού συνέβη;
Πότε συνέβη;
Πώς συνέβη;
Γιατί συνέβη;

Β.

	ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ	ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
1.	Από ποιο βιβλίο είναι το πρώτο κείμενο;
2.	Ποιοι «πρωταγωνιστούν» στο γεγονός αφηγείται το κείμενο; [Γράψε τα «πρόσωπα» που παίρνουν μέρος]
3.	Πότε είδε η γυναίκα ότι οι καρποί του δέντρου ήταν εύγευστοι, ελκυστικοί...;
4.	Ποιο ήταν το βαθύτερο λάθος των «πρωταγωνιστών»; Αν βρίσκονταν άλλοι άνθρωποι στη θέση τους, θα συνέβαινε το ίδιο;
5.	Ποιος ήταν υπεύθυνος για ό,τι συνέβη; Γιατί;
6.	Ποιες ήταν οι συνέπειες του γεγονότος αυτού για τους ανθρώπους;
7.	Πώς ονομάζεται το γεγονός που αφηγείται το κείμενο; (δείτε τον τίτλο του) Γιατί ονομάζεται έτσι;
8.	Βρείτε στο κείμενο τον στίχο 15. Ο στίχος αυτός ονομάστηκε από την Εκκλησία «Πρωτευαγγέλιο»*. Μπορείς να φανταστείς γιατί;
9.	Μπορεί ο άνθρωπος να απαλλαγεί από τις συνέπειες του προπατορικού αμαρτήματος**; Αν ναι, πώς;

* Ευαγγέλιο: καλή είδηση, αγγελία

** Προπατορικό αμάρτημα: η αμαρτία των «προπατόρων», των Πρωτοπλάστων, δηλαδή του Αδάμ και της Εύας.

α) Ξέρεις τι σήμαινε αρχικά η λέξη «αμαρτία»; 

ΑΜΑΡΤΙΑ σημαίνει λάθος στον στ_ _ _ .

β) Άρα, τι είναι το κακό;

Το ΚΑΚΟ είναι η διακοπή της σχ_ _ _ _ του κόσμου με τον Θεό. Η σχέση αυτή είναι απαραίτητη  για να παραμείνει ο κόσμος ζωντανός, γιατί από μόνος του δεν έχει ζωή. Για τη διακοπή της σχέσης αυτής ευθύνεται ο ……………………., που ως αυτεξούσιος θέλησε να γίνει θ_ _ _ χωρίς τη βοήθεια του Θεού. Ο Θεός δεν δημιούργησε το κακό, αλλά έδωσε στον άνθρωπο τη δυνατότητα της επιλογής.

Γ. Ποιες επισημάνσεις του επισκόπου Αντωνίου επιβεβαιώνουν την ερμηνεία της λέξης αμαρτία, σύμφωνα με την παραπάνω άσκηση;

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Δ. Ποιο είναι κατά τη γνώμη σας το περιεχόμενο της αμαρτίας σύμφωνα με το παρακάτω τραγούδι και σε ποιους στίχους αυτό δηλώνεται;

Στίχοι - Μουσική: Γιάννης Αγγελάκας

Δεν ξέρω αν βρίσκεται κρυμμένος

στα νύχια σου ο Θεός

μα εσύ πιο πολύ μου μοιάζεις

για λύκος νηστικός

κι όταν στα πρόβατα αγορεύεις

για του έθνους το καλό

διάολε σε βλέπω να χορεύεις του κτήνους το χορό.

Πες μου πως γίνεται η αγάπη

να ζει απ' τη λέξη εχθρός

και πως θα βρω τη σωτηρία σκυμμένος και βουβός

κι αν πάλι αυτό το τραγουδάκι σου μοιάζει αιρετικό

διάολε φύγε από μπροστά μου, μου κρύβεις το Θεό.

Ποιος σκαλίζει το σκοτάδι στην ψυχή μου κι όταν χαίρομαι ποιος κλαίει

ποιος παλεύει να μισήσω το κορμί μου κι όταν τ' αγαπάω ποιος φταίει

ποιος φρενάρει και ρημάζει τη ζωή μου κι όταν προχωράω ποιος κλαίει

ποιος ζητά να χαμηλώσω τη φωνή μου κι αν του τ' αρνηθώ ποιος φταίει ....

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

η εκδίωξη των εμπόρων από τον Ναό

Ελ Γκρέκο

το πρόβλημα του κακού α´

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

εκπαιδευτικός: Ανδρέας Βιτούλας

ειδικότητα: ΠΕ01

Γνωστικό αντικείμενο: Θρησκευτικά

Διδακτική ενότητα: Το πρόβλημα του κακού στο σημερινό κόσμο

Τάξη: Γ´ Γυμνασίου

1^η διδακτική ώρα

A.     Μετά την προβολή του βίντεο ζωγραφίζοντας το κακό να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις:

·        ποια πτυχή του κακού εικονίζει ο κάθε καλλιτέχνης;

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

·        με τι τρόπο αυτή αισθητοποιείται; (περιεχόμενο, μορφή, χρώματα)

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

·        η μουσική υπόκρουση του βίντεο τι σχέση με το θέμα μπορεί να έχει;

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Β. Μελετώντας την ανάρτηση για το έργο του Ιερώνυμου Μπος απαντήστε στα παρακάτω:

·        ποια μία μόνο λέξη θα επιλέγατε για να χαρακτηρίσετε το έργο του καλλιτέχνη;

………………………………………………………....................................

·        δικαιολογήστε το κείμενο της ανάρτησης με συγκεκριμένες αναφορές/στοιχεία στους πίνακες του Ιερ. Μπος

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

·        υπάρχει κάποιο κοινό στοιχείο στην τεχνοτροπία του και ποιο είναι αυτό;

................................................................................................................................................................................................................................................

·      αντιστοιχίστε πτυχές του κακού (από την ιδεοθύελλα) με σκηνές/πρόσωπα ή οτιδήποτε άλλο στους πίνακες

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Γ. Αφού μελετήσετε τη φράση του Ντοστογιέφσκι και τα ποιήματα των Ελύτη και Μπρεχτ (σελ. 74-75) να επισημάνετε μονολεκτικά ποια πτυχή του κακού θίγεται. Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας με στίχους/φράσεις των κειμένων (μοτίβο ερμηνεία και αιτιολόγηση- «τι σε κάνει να το λες αυτό»).

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Ενός λεπτού σιγή

στίχοι: Ντίνος Χριστιανόπουλος

μουσική: Μάνος Χατζιδάκις

Εσείς που βρήκατε τον άνθρωπό σας
κι έχετε ένα χέρι να σας σφίγγει τρυφερά,
έναν ώμο ν’ ακουμπάτε την πίκρα σας,
ένα κορμί να υπερασπίζει την έξαψή σας,
κοκκινίσατε άραγε για τη τόση ευτυχία σας,
έστω και μια φορά;
Είπατε να κρατήσετε ενός λεπτού σιγή
για τους απεγνωσμένους;

Δ. Με βάση τον πίνακα λευκή σταύρωση του Μ. Σαγκάλ και του μελοποιημένου ποιήματος ενός λεπτού σιγή που ακούσατε σημειώστε τις πτυχές του κακού που νομίζετε ότι θίγονται.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

εικονομαχία β´

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

εκπαιδευτικός: Ανδρέας Βιτούλας

ειδικότητα: ΠΕ01

Γνωστικό αντικείμενο: Θρησκευτικά

Διδακτική ενότητα: Μπορούν οι άνθρωποι να εικονίζουν τον Θεό;- Η απεικόνιση του Θεού στον χριστιανισμό

Τάξη: Β´ Γυμνασίου

2^η διδακτική ώρα

Α. Βλέποντας συγκριτικά τις δύο παραπάνω εικόνες να απαντήσετε στα ερωτήματα:

1. Τι βλέπεις;

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2. Ποιες κύριες διαφορές μπορείς να επισημάνεις;

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

3.      Επηρεάζουν τη ζωή του ανθρώπου οι διαφορετικές αντιλήψεις για την Ανάσταση και πώς;

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Β. Μετά την προβολή για τον Πανσέληνο να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις:

·        ποια αισθητικά χαρακτηριστικά διαμόρφωσαν τη ζωγραφική στη Δύση;

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

·        ποιο σκοπό υπηρετεί η βυζαντινή εικόνα;

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

·        τι αισθητικός χαρακτήρας προκύπτει από τις διαφορετικές προσεγγίσεις;

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

·        ποιο πρότυπο ανθρώπου υπονοεί η τέχνη στην Ανατολή και ποιο στη Δύση;

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

·        ποια η σχέση των δύο προσεγγίσεων με τη φύση και την ιστορία;

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Γ. Ποιες απόψεις από το κείμενο του Ταρκόφσκι για την τέχνη δικαιολογούν, κατά τη γνώμη σας, τον αγώνα της Εκκλησίας υπέρ των εικόνων;

..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 

εικονομαχία α´

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

εκπαιδευτικός: Ανδρέας Βιτούλας

ειδικότητα: ΠΕ01

Γνωστικό αντικείμενο: Θρησκευτικά

Διδακτική ενότητα: Μπορούν οι άνθρωποι να εικονίζουν τον Θεό;- Η απεικόνιση του Θεού στον χριστιανισμό

Τάξη: Β´ Γυμνασίου

^1η διδακτική ώρα

Α. Με βάση το ιστορικό διάγραμμα της εικονομαχίας όπως αυτό παρουσιάζεται στη σελ. 18 του σχ. βιβλίου να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις:

1.      Ποια ήταν η φύση της έριδας;

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2.      Σε ποιον χώρο και χρόνο διαδραματίστηκε;

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

3.      Ποιοι πρωταγωνίστησαν;

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

4.      Τι χαρακτηριστικά έλαβε η διαμάχη;

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………........................................................................................................................

Β. Διαβάζοντας τα επιχειρήματα των αντιμαχόμενων μερίδων στις σελ. 18-20 του σχ. βιβλίου να τα κατατάξετε παρακάτω:

εικονομάχοι	εικονόφιλοι
1.	1.
2.	2.
3.	3.
	4.

 Γ. Να επισημάνετε τους θεολογικούς όρους στο Κοντάκιο της Κυριακής της Ορθοδοξίας (σελ. 21) και να τους αντιστοιχήσετε με αισθητικά στοιχεία της σχετικής εικόνας (σελ. 20).

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

η δημιουργική σχέση ελληνισμού - χριστιανισμού

συνάντηση ελληνισμού-χριστιανισμού

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

καθηγητής: Ανδρέας Βιτούλας

μάθημα: θρησκευτικά

τάξη: Α´ Γυμνασίου

θεματική ενότητα II: η συνάντηση του χριστιανισμού με τον ελληνισμό

Να αντιστοιχίσετε τα παρακάτω αποσπάσματα στους κλάδους του εννοιολογικού χάρτη που σας δόθηκε

• Έννοια προσώπου………
• Κόσμος……….
• Ιστορία……….
• Άνθρωπος………….
• Οικουμενικότητα……….
• Πολίτης……….
• Δραματουργία………….
• Φιλοσοφία………….
• Γλώσσα……………
• Τέχνη…………….. 

1.      Στις διαιρέσεις που έπρεπε κατά τον άγιο Μάξιμο να υπερβαθούν, και που υπερβαθήκανε τελικά εν Χριστώ, περιλαμβανόταν και η διαίρεση των φύλων (Π. Νέλλας, Ζώον θεούμενον)

2.      Εις την αρχαίαν ελληνικήν σκέψιν η μεσσιανική προσδοκία ήτο άγνωστος, διότι έβλεπεν εις την ιστορίαν μίαν περιωρισμένην κυκλικήν κίνησιν. Δια τούτο οι Έλληνες ηγνόουν την φιλοσοφίαν της ιστορίας και δεν ανεκάλυψαν την έννοιαν της ιστορίας (Ν. Μπερδιάγιεφ, Θείον και Ανθρώπινον)

3.       (ο άνθρωπος) αποτελείται από ψυχή και σώμα, στέκεται στο μεταίχμιο της δημιουργίας και συνθέτει μέσα του ύλη και πνεύμα, επειδή ο Χριστόςείναι η αδιαίρετη και συνάμα ασύγχυτη ένωση της άκτιστης θεότητας και της κτιστής δημιουργίας (Π. Νέλλας, Ζώον θεούμενον)

4.      Το γεγονός ότι στην εποχή μας η επιστήμη της φυσικής δεν το βρίσκει αδιανόητο ότι ο κόσμος δημιουργήθηκε από το απόλυτο μηδέν,  μπορεί να είναι ένας θετικός παράγοντας για τη θεολογία, ώστε να αρχίσει οικοδομητική συζήτηση με τους φυσικούς επιστήμονες (μητρ. Περγάμου Ιωάννης, Η κτίση ως ευχαριστία)

5.      Η αλήθεια του προσώπου φανερώθηκε στον κόσμο με την κένωση και την ταπέινωση του Χριστού (Γ. Μαντζαρίδης, Εισαγωγή στην ηθική)

6.      Ακούς τη γλώσσα του Ομήρου στους ιαμβικούς κανόνες. Την αττική και την «κοινή» στην υμνολογία και στην πατερική θεολογία. Τη βυζαντινή σε μεταγενέστερους συγγραφείς (Ιερά Μονή Ιβήρων, Το Άγιον όρος και η παιδεία του γένους μας)

7.      Ο χριστιανός δεν είναι δούλος του κόσμου ή των αρχόντων του κόσμου, αλλά παιδί του Θεού και πολίτης της βασιλείας του (Γ. Μαντζαρίδη, Χριστιανική ηθική)

8.      Ο διαρκής διάλογος του ιερέα, διάκου και χορού αποτελεί τον δραματικό διάλογο που υπήρξε, όπως γνωρίζουμε επίσης, το βασικό στοιχείο του θεάτρου ( Κύρος Πατσαλίδης, https://www.pemptousia.gr/2017/09/171298/)

9.      Ιστορική σάρκα της βυζαντινής εικόνας είναι η ρωμαϊκή ζωγραφική των πρώτων αιώνων της Εκκλησίας και κυρίως οι ελληνικές της ρίζες (Χρ. Γιανναρά, Η ελευθερία του ήθους)

10.  Παρά το γεγονός ότι ο όρος «ομοούσιος» ήταν στενά συνδεδεμένος με τον νεοπλατωνισμό, οι Πατέρες δεν δίστασαν να χρησιμοποιήσουν τον όρο αυτό προσδίδοντάς του ένα νέο εννοιολογικό περιέχομενο (Γ. Μαρτζέλου, Ορθόδοξο δόγμα και θεολογικός προβληματισμός) 

βλέποντας κι ακούγοντας το κακό

Μ. Σαγκάλ, Η λευκή σταύρωση

Ιερώνυμος Μπος

Ο Ιερώνυμος Μπος (1450-1516) με τις μεσαιωνικές φαντασιώσεις και τη λαϊκή του θεματολογία, που φτάνει σ' ένα παραλήρημα ονειρικών εικόνων, θεωρείται ο πρώτος υπερρεαλιστής.

Για τους υπερρεαλιστές το υποσυνείδητο ήταν η πηγή της έμπνευσης, της φαντασίας. Πίστευαν ότι ο κόσμος του ονείρου, οι στιγμές που ζούμε κατά τη διάρκεια του ύπνου, αποτελούν μια δεύτερη ζωή, μιαν άλλη πραγματικότητα που δεν πρέπει να αγνοηθεί.

 Ο Ιερώνυμος Μπος είναι υπερρεαλιστής πριν από τον υπερρεαλισμό, συνδυάζοντας την οργιώδη φαντασία και τη διδακτική διάθεση του Μεσαίωνα με την επιστημονική τάξη της Αναγέννησης.

Τα μακάβρια, γεμάτα παραισθήσεις θέματα του Μπος, αναφέρονται σ’ έναν κόσμο που κατοικείται από δαιμονικές δυνάμεις και στην τρέλα του ανθρώπου.

(Μάνου Στεφανίδη, Μια ιστορία της ζωγραφικής, εκδ. Καστανιώτη)

οι Πατέρες της Εκκλησίας και οι μετανάστες

    «Ήρθαν έτσι τα πράγματα, ώστε γύρω μας να αφθονούν οι γυμνοί και οι άστεγοι. Είναι πάμπολλοι οι πρόσφυγες που χτυπούνε τις πόρτες μας. Πάμπολλοι είναι και οι ξένοι και οι μετανάστες. Όπου κι αν κοιτάξεις, θα δεις χέρια απλωμένα σε ζητιανιά. Για σπίτι έχουν το ύπαιθρο. Κατάλυμα βρίσκουν στις στοές, τις παρόδους και τα ερημικότερα σημεία της αγοράς. Φωλιάζουν σε τρύπες, όπως οι νυχτοκόρακες κι οι κουκουβάγιες...»

(Γρηγορίου Νύσσης, Περί φιλοπτωχείας και ευποιΐας λογ. A', P.G. 46...).

    Τέτοιες μαρτυρίες της εκκλησιαστικής γραμματείας... εισπράττονται μάλλον ως εξαιρέσεις μέσα στο σημερινό καταιγισμό αμυντικού λόγου, ο οποίος βλέπει το μετανάστη πρωτίστως ως απειλή -είτε για τη φυλετική καθαρότητα, είτε για την εθνική συνοχή, είτε για την πολιτιστική ταυτότητα και τη θρησκευτική φυσιογνωμία μας. (...)

    Αυτά τα βιβλικά κριτήρια αναζητούν μέσα στην Ιστορία τη σάρκωσή τους σε κοινωνικό όραμα και πράξη. Ήδη τον 4ο αιώνα ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος αφενός ελεεινολόγησε την εμπορευματοποίηση της ανάγκης του άλλου και αφετέρου επισήμανε ότι συχνά η κοινωνική εξαθλίωση οδηγεί στη βία, πραγματικοί ένοχοι της οποίας είναι όσοι συντηρούν την κοινωνική αδικία κι ας παριστάνουν τους καλούς χριστιανούς.

('Ιωάννου Χρυσοστόμου, P.G. 51,97)...

    Στην ιδία πνευματική τροχιά και ό Γρηγόριος Νύσσης προτείνει... ως λύση στο πρόβλημα των μεταναστών την ισοκατανομή των αγαθών, σα να έχει μπρος στα μάτια του την ανισορροπία μεταξύ καπιταλιστικής ευημερίας αφενός και τριτοκοσμικής εξαθλίωσης αφετέρου...

(Γρηγορίου Νύσσης, Περί φιλοπτωχείας, P.G. 46,457)...

ο Χριστός ως ξένος

    Χριστός είναι Υιός Θεού, Θεός και αυτός πού ξενιτεύεται από τούς ουρανούς του για να κατέλθει στη γη ωσάν σε ξένο τόπο...

    Εργάτης, λοιπόν, σε ξένο τόπο (Ίω. 5,17). Μα και εκεί ένας διαρκής μετανάστης υπήρξε:

    Από την Παναγία συνελήφθη στη Ναζαρέτ, γεννήθηκε στη Βηθλεέμ, φυγαδεύτηκε στην Αίγυπτο, ανατράφηκε στη Ναζαρέτ, έζησε σε ασταμάτητη μετακίνηση... Μήπως δεν το ‘πε ό ίδιος; «Οι αλεπούδες έχουν καταφύγιο, και τα πουλιά έχουν φωλιές. Ό Υιός όμως τού Ανθρώπου δεν έχει πού να γείρει το κεφάλι»

(Ματθ. 8,20)

    Ό παράξενος Θεός μου ταύτισε τον εαυτό του μαζί τους. «Ήμουνα ξένος... Όποιος περιθάλπει έναν απ’ αυτούς τούς άσημους αδελφούς μου, περιθάλπει εμένα»

(Ματθ. 25, 31-46)

    Ό Θεός μου «πήρε μορφή δούλου κι έγινε άνθρωπος» (Φιλ. 2,7), διότι «δεν ήρθε για να τον υπηρετήσουν, αλλά για να υπηρετήσει και να προσφέρει τη ζωή του»

(Ματθ. 20,28)

    Τό ’πε ο ίδιος· στάλθηκα για να «αναγγείλω το χαρμόσυνο μήνυμα στους φτωχούς, να θεραπεύσω τούς τσακισμένους ψυχικά, στους αιχμαλώτους να κηρύξω λευτεριά και στους τυφλούς ότι θα βρουν το φως τους· να φέρω λευτεριά στους τσακισμένους...» (Λουκ. 4,18-19)...

    Το προανάκρουσμα αυτής της ταύτισης Θεού και ξένου το βρίσκουμε ήδη στην Παλαιά Διαθήκη...

    «Αν κάποιος ξένος έρθει να μείνει μαζί σας στη χώρα σας, μην τον εκμεταλλευτείτε. Να του φέρεστε όπως σ’ έναν συμπατριώτη σας. Να τον αγαπάτε σαν τον εαυτό σας, γιατί κι εσείς ξένοι ήσασταν στην Αίγυπτο»

(Λευιτ. 19,33-34)...  

βουδιστικοί ναοί

ινδοϊσμός - αντιπαλότητα ανάμεσα στις κάστες

Τα δύο είδη των καστών

Στις ινδική κοινωνία οι κάστες διαιρούνται σε εκείνες που βασίζονται στην κοινωνική τάξη γνωστές ως Βάρνα και εκείνες που βασίζονται στην γέννηση και αναφέρονται στα οικογενειακά επαγγέλματα, που είναι γνωστές ως Τζατί. Ωστόσο, και οι δεύτερες συνδέονται με τις κοινωνικές τάξεις.

Οι υπάρχουσες κάστες είναι αποτέλεσμα των κοινωνικών αλλαγών που ξεκίνησαν στα μέσα του 19ου αιώνα και ενισχύθηκαν από την βρετανική αποικιοκρατία που είχε δώσει ορισμένα προνόμια σε συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες.

Βάρνα

Η λέξη Βάρνα σημαίνει χρώμα. Το σύστημα βασίζεται στην αρχαία ινδουιστική φιλοσοφία και κατηγοριοποιεί τους Ινδούς σε 4 βασικές κοινωνικές τάξεις.

◦Οι Βραχμάνοι που είναι οι κληρικοί ή δάσκαλοι με καθήκοντα την ανάγνωση και τη διδασκαλία των ιερών βιβλίων.

◦Οι Ξατρίγιας που είναι οι άρχοντες και οι πολεμιστές.

◦Οι Βαϊσίγιας που είναι οι τεχνίτες και οι καλλιτέχνες

◦Οι Σούντρα που είναι εργάτες και οι υπάλληλοι

Οι άνθρωποι που έχουν γεννηθεί έξω από κάθε κάστα αποκαλούνται Ανέγγιχτοι «Νταλίτ». Είναι εκείνοι που ζουν στο κοινωνικό περιθώριο.

Τζατί

Κάποιοι κοινωνιολόγοι θεωρούν ότι η διαφοροποίηση με γνώμονα το επάγγελμα οδήγησε στη δημιουργία μικρότερων καστών.

Η λέξη Τζατί σημαίνει γέννηση. Σε αυτές τις κάστες η κοινωνική ανέλιξη είναι εφικτή, αν και υπήρχαν αυστηρά μέτρα όπως οι οικογενειακοί περιορισμοί στην αρχαία Ινδία, που δύσκολα κανείς μπορούσε να ξεπεράσει. Ανάλογα με την κοινωνική εξέλιξη διαμορφώθηκαν και οι κάστες Τζατί. Στην εποχή προ της ανεξαρτησία οι φτωχοί μπορούσαν να ανελιχθούν μόνο στις κάστες Τζατί και όχι από στις Βάρνα.

Ποια είναι η επίδραση του συστήματος των καστών

Το σύστημα των καστών καθορίζει την αλληλεπίδραση μεταξύ των μελών της κοινωνίας, σε ότι αφορά τις διαφορετικές θέσεις που καταλαμβάνουν στην κοινωνική ιεραρχία. Ωστόσο υπάρχουν περιορισμοί.

Κοινωνικοί δεσμοί: Οι ανώτερες κάστες δεν μπορούσαν να έχουν επαφή με τις χαμηλότερες.

Γεωγραφικοί διαχωρισμοί: Οι ανώτερες κάστες ζουν στα αστικά κέντρα, οι χαμηλότερες ζουν στην περιφέρεια.

Οι πλούσιες και ανώτερες ομάδες εκμεταλλεύονται τις φτωχές.

Η Ινδία έχει βιώνει συχνά το φαινόμενο της κοινωνικής βίας που συνδέεται με τις κάστες. Σύμφωνα με έκθεση του ΟΗΕ υπήρξαν περισσότερες από 31.000 πράξεις βίας με θύματα Νταλίτ, ανθρώπους που βρίσκονται στο κοινωνικό περιθώριο το 1996.

Οι κάστες στη σύγχρονη Ινδία

Το Σύνταγμα της χώρας προβλέπει πως οι διακρίσεις που στρέφονται ενάντια στις χαμηλές κάστες είναι παράνομες. Μετά την ανεξαρτησία της Ινδίας υπήρξαν αρκετές κινήσεις από την κυβέρνηση προκειμένου να καταρριφθούν οι διακρίσεις μεταξύ των καστών. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται κάποια προνόμια που δόθηκαν σε χαμηλότερες κάστες και αφορούν θέσεις εργασίας στο δημόσιο και την πρόσβαση στην εκπαίδευση για ανθρώπους που ανήκουν σε χαμηλότερες κάστες. Οι χαμηλότερες κάστες διαχωρίζονται με βάση τις αποκαλούμενες «Κάστες Εντός Προγράμματος», τις «Φυλές Εντός Προγράμματος» και τις «Υπόλοιπες Χαμηλές Τάξεις» που μπορεί να βρίσκονται σε ελαφρά καλύτερη θέση από τις προηγούμενες δύο, ωστόσο είναι ακόμα φτωχές. Οι πιο αδύναμοι αδύναμοι ευνοούνται αλλά η χορήγηση των προνομίων προκαλεί και κινητοποιήσεις προκειμένου οι κάστες να διατηρήσουν τα προνόμια που έχουν ή να διεκδικήσουν νέα.

Το Κοινοβούλιο προστατεύει τα δικαιώματα των "Ανέγγιχτων"

Οι ντάλιτ ή "Ανέγγιχτοι" πέφτουν θύματα διακρίσεων παντός είδους

Δεν τους επιτρέπεται να φορούν παπούτσια ή να περιμένουν σε στάση λεωφορείου. Δεν μπορούν να λάβουν αλληλογραφία στο σπίτι τους. Δέχονται επιθέσεις και προσβολές. Τα παιδιά τους κάθονται χώρια από τους συμμαθητές τους στο σχολείο. Ο λόγος για τα 167 εκατομμύρια ντάλιτ που ζουν στην Ινδία, τη μεγαλύτερη δημοκρατία στον κόσμο. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε πρόσφατα ψήφισμα για την προστασία των δικαιωμάτων αυτών των ανθρώπων.

Κάθε ώρα ένας στους δύο ντάλιτ δέχεται επίθεση. Κάθε μέρα τρεις γυναίκες πέφτουν θύματα βιασμού. Κάθε ώρα 13 ντάλιτ δολοφονούνται.

Ποιοι είναι όμως οι "Ανέγγιχτοι";

Περίπου 167 εκατομμύρια άνθρωποι στην Ινδία γεννήθηκαν έξω από το ινδουιστικό σύστημα των τεσσάρων βάρνα, το σύστημα των καστών που είναι ένα από τα αρχαιότερα συστήματα κοινωνικής ιεράρχησης στον κόσμο. Τους ονομάζουν "Ανέγγιχτους", παρόλο που οι ίδιοι προτιμούν τη λέξη ντάλιτ, που σημαίνει "θρυμματισμένοι άνθρωποι".

Οι κάστες σήμερα στην Ινδία είναι τέσσερις: οι ιερείς, οι πολεμιστές, οι επιχειρηματίες και οι εργάτες που υποστηρίζουν τις εργασίες των υπόλοιπων τριών καστών.

3000 χρόνια πόνου για τους ντάλιτ

Αν κάποιος ντάλιτ αγγίξει κάποιον από ανώτερη κάστα, ο τελευταίος πιστεύει ότι έχει μολυνθεί και υπόκειται σε μια σειρά τελετουργίες προκειμένου να εξαγνιστεί. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι ντάλιτ να πέφτουν θύματα κοινωνικού αποκλεισμού, εκμετάλλευσης, βίας και αδικίας. Οι ντάλιτ έχουν επίσης περιορισμένη πρόσβαση σε εδάφη, στην εργασία, την εκπαίδευση και την ιατρική περίθαλψη.

Αν και νομικώς το 1950 καταργήθηκε το σύστημα των καστών στην Ινδία και υπάρχουν μερικά ινδουιστικά σχολεία στα οποία δεν παρουσιάζονται διακρίσεις, η μεγαλύτερη δημοκρατία στον κόσμο δεν έχει καταφέρει μέχρι σήμερα, 3000 χρόνια μετά, να διασφαλίσει τα θεμελιώδη δικαιώματα των ντάλιτ και να προστατεύσει τον πληθυσμό της.